SISTEMI KARDIOVASKULAR DHE SPORTI

Nga: DORIAN META/ Specialist i Traumave dhe Rehabilitimit

Sistemi kardiovaskular
Sistemi kardiovaskular përfshin zemrën, gjakun, enët e gjakut dhe sistemin limfatik.

Zemra
Funksioni i zemrës është të pompojë gjak rreth trupit. Zemra është një organ muskulor i zbrazët, i ndarë nga një mur vertikal i quajtur septum. Këto dy dhoma ndahen më tej në atriumin me mure të hollë sipër dhe një barkushe me mure të trashë poshtë, duke formuar katër dhoma. Midis secilës palë dhomash ka valvola që parandalojnë rrjedhjen e gjakut. Enët e gjakut që largohen nga zemra në përgjithësi bartin gjak të oksigjenuar përmes enëve të njohura si arterie. Këto janë tuba të mëdhenj, të zbrazët, elastikë me mure të trasha muskulore të dizajnuara për t’i bërë ballë presionit të lartë me daljen e gjakut nga zemra. Madhësia e tyre gradualisht zvogëlohet ndërsa ato përhapen në të gjithë trupin, duke arritur përfundimisht enë të holla, të ngjashme me flokët, të njohura si kapilarë. Enët e gjakut që rikthejnë gjakun në zemër njihen si venat që zakonisht mbartin gjak të de oksigjenuar. Ato janë tuba elastikë që përmbajnë valvola për të ndihmuar në parandalimin e kthimit të gjakut. Gjaku shtyhet nëpër arteriet nga presioni i zemrës, ndërsa rrjedha venoze ndihmohet nga tkurrja e muskujve.

Dy përjashtimet e vetme nga sa më sipër janë arteria pulmonare, e cila mbart gjak të oksigjenuar nga zemra në mushkëri dhe vena pulmonare, e cila sjell gjak të oksigjenuar nga mushkëritë në zemër. Qarkullimi ndahet në dy sisteme kryesore të njohura si qarkullim i përgjithshëm ose sistemik: qarkullimi rreth trupit dhe qarkullimi pulmonar nga dhe në mushkëri.

Gjaku
Lëngu që rrethon qelizat e indeve në të gjithë trupin quhet lëng intersticial dhe shërbehet nga gjaku që mbart oksigjen dhe lëndë ushqyese ndërsa limfati largon toksinat dhe produktet e mbeturinave. Gjaku përbën rreth 79% të peshës trupore të përbërë nga plazma, korpuskular dhe trombocite. Eritrocitet (qelizat e kuqe të gjakut) mbajnë oksigjen dhe dioksid karboni, leukocite (qeliza të bardha të gjakut), të prodhuara në palcën e kuqe të kockave (indet mieloide) dhe limfocitet luftojnë infeksionet dhe trombocitet (trombocitet) janë thelbësore për mpiksjen e gjakut në vendin e një dëmtimi. Plazma është një lëng pak i verdhë i verdhë në të cilin treten gjaku, proteinat, kripërat, mbeturinat, gazrat, enzimat, hormonet dhe vitaminat. Gjaku ka tre funksione kryesore, transportin, rregullimin dhe mbrojtjen.

Limfa
Meqenëse gjaku është sistemi kryesor i transportit të trupit, ai gjithashtu mund të çojë baktere në inde. Sistemi limfatik është sistemi mbrojtës që mbledh materiale, i pastron ato nga produktet e mbetjeve dhe toksinave dhe i kthen ato në gjak. Megjithëse përshkruhet si një sistem i veçantë, është pjesë e sistemit vaskular, është i ndërthurur me qarkullimin e gjakut.

Efekti i ushtrimeve në sistemin kardiovaskular
Furnizimi me enë të gjakut në zemër do të rritet, duke ulur kështu presionin e gjakut dhe duke përmirësuar funksionimin e zemrës.
Ul nivelet e kolesterolit në gjak duke ndihmuar në uljen e rrezikut të “ënjtjes” së arterieve dhe sëmundjeve të mundshme të zemrës.
Koha që duhet që rrahjet e zemrës të kthehen në normale pas ushtrimeve zvogëlohen. Rrjeti i kapilarëve në një muskul do të rritet duke rritur kështu furnizimin me gjak, oksigjen dhe lëndë ushqyese për muskulin që punon.

Ndryshimi i Bohr
Ky është një fenomen mikrobiologjik i përshkruar për herë të parë në 1904 nga fiziologu danez Christian Bohr: një rënie në pH e gjakut ose një rritje e përqendrimit të CO2 në gjak do të shkaktojë çlirimin e oksigjenit nga proteinat e hemoglobinës dhe një ulje të karbonit dioksid ose një rritje në pH e gjakut do të rezultojë në hemoglobinë që merr më shumë oksigjen.

Referenca
MACKENZIE, B. (2001) Physiology