SPORTI

HISTORIA E SPORTIT DHE LOJRAVE

Fillimisht duhet pohuar se kompleksiteti i aktivitetit sportiv dhe shumanshmëria e  këndvështrimit mbi këtë fushë të aktivitetit njerëzor kërkon një përkufizim konçiz dhe njëkohësisht ezaurues:
Përkufizimin më të plotë të sportit si një aktivitet kompleks i njeriut mund ta gjejmë në Kartën Evropiane të Sportit.

Karta Evropiane e Sportit përcakton:
Termi “Sport” nënkupton të gjitha format e aktivitetit fizik të cilat, nëpërmjet pjesëmarrjes së organizuar apo të rastësishme, synojnë shprehjen ose përmirësimin e gjendjes fizike dhe mirëqenies mendore, krijimin e marrëdhënieve shoqërore ose arritjen e rezultateve në garat e të gjitha niveleve.

Çfarë kuptojmë në këtë përkufizim?
Së pari, sporti është një aktivitet fizik, pra që bazohet përgjithësisht, në sforcime fizike, në aktivitet lëvizor i cili shtron kërkesa të qarta impenjimi energjitik për organizmin e  ushtruesit.
Së dyti, sporti mund të jetë një aktivitet i organizuar por edhe spontan, pra ushtruesi mund të zhvillojë sport në përbërje të strukturave të caktuara por mund të bëjë sport edhe në  mënyrë të pa organizuar.
Së treti, sporti synon një zhvillim të përgjithshëm të ushtruesit, jo vetëm të gjendjes së tij  fizike, por edhe të mirëqenies mendore, pra duke mos e kufizuar atë vetëm në aspektin  fizik por edhe në gamën e gjerë të elementeve intelektualë dhe emocionalë.
Së katërti, sporti është edhe krijim i marrëdhënieve shoqërore, pasi duke bërë sport njerëzit hyjnë në marrëdhënie me të tjerë njerëz dhe vendosen kështu në kushtet që duhet të bashkëpunojnë me ta.
Së pesti, sporti është edhe garë, pra është një mundësi për të konkurruar dhe arritur  suksesin në gamën e pafund të aktiviteteve sportive të cilat bazohen në ballafaqimin dhe konkurrimin e aftësive sportive të ushtruesve.
Pra sporti në këtë përkufizim është një aktivitet që ka si elemente përbërës:

• Argëtimin
• Edukimin e gjithanshëm
• Krijimin e kulturës sportive individuale
• Ruajtjen dhe përmirësimin e shëndetit
• Zhvillimin e marrëdhënieve shoqërore
• Konkurrimin që nënkupton edhe agonizmin
• Spektaklin.

Këto elemente janë gjithmonë të pranishëm në aktivitetin sportiv, por raporti mes tyre  është i ndryshëm në format e ndryshme të organizimit dhe funksionimit të sportit.
Kështu, nëse do të vendosnim një ndarje të sportit sipas moshave, e cila do të përcaktonte kategori të tilla si:

• Sporti i fëmijëve
• Sporti shkollor (Edukimi fizik)
• Sporti agonistik (të rinj, të rritur)
• Sporti në kohën e lirë të atyre që punojnë (moshat 30-60 vjeç)
• Sporti i moshës së tretë,

dhe të analizojmë praninë e elementeve të mësipërm në secilën nga këto kategori, do të shohim disa karakteristika interesante:

• Elementet përbërës të aktivitetit sportiv janë të pranishëm në të gjitha kategoritë e sporteve në ndarjen sipas moshës.
• Raporti i pranisë së tyre në çdo kategori është i ndryshëm duke krijuar një dominancë të një apo disa elementeve në raport me të tjerët.

Kategorizimi i sportit

Termi sport, përfshin të gjitha format e aktivitetit fizik garues që organizohen rastësisht apo nga institucionet përkatëse dhe që synojnë të përdorin, ruajnë ose zhvillojnë aftësitë fizike dhe shprehitë lëvizore, duke krijuar argëtim për pjesëmarrësit dhe, ndonjëherë, edhe argëtim për ata që i ndjekin këto aktivitete.
Gara ose ndeshja në sport zakonisht zhvillohet ndërmjet dy individëve ose skuadrave në sportet kolektive. Synimi është që njëra palë të dalë fituese mbi tjetrën. Disa sporte e pranojnë si rezultat edhe barazimin mes kundërshtarëve ndërsa disa të tjera kanë sistemin me detyrimisht një fitues. Ndeshjet mes dy individëve ose grupeve (skuadrave) mund të organizohen edhe në formën e një turneu i cili mundëson ndeshjen e shumë skuadrave mes tyre derisa njëra të dalë kampion.
Ekzistojnë shumë sporte që janë tashmë tradicionale dhe, në të njëjtën kohë, sporte të rinj ideohen dhe konsolidohen vazhdimisht .
Disa prej tyre zhvillohen vetëm nga dy individë që bashkëveprojnë në formën e kundërshtarëve si, p. sh., boksi, mundja, etj., dhe sigurojnë një fitues nga këto përballje. Disa të tjera zhvillohen nga dhjetëra, qindra ose edhe mijëra individë njëkohësisht dhe që nxjerrin një fitues nëpërmjet një sistemi garash që përcaktohet në rregulloret teknike të çdo sporti dhe rregulloret e zhvillimit të aktiviteteve.
Sporti, thamë më lart që përkufizohet edhe si një tërësi aktivitetesh që kanë themelin e tyre në aftësitë fizike të individit. Pra komponenti fizik, lëvizor, është përcaktues që një veprimtari të përfshihet në kategorinë e sporteve. Por ky është një koncept rreth të cilit jo të gjithë janë dakord. Disa organizata sportive e kanë këtë një element të padiskutueshëm. Një nga këto është Komiteti Olimpik Ndërkombëtar. Ndërsa organizata të tjera, si p.sh., Këshilli i Evropës, përfshijnë në kategorinë e sporteve edhe aktivitete që nuk kanë komponent fizik. Në përgjithësi aktivitetet që nuk kanë sforcim fizik si element bazë, përfshihen në kategorinë “sporte të mendjes”. Të tilla janë shahu, brixhi, etj.
Sportet përgjithësisht ekzistojnë dhe funksionojnë bazuar në një tërësi rregullash të cilat duhen zbatuar nga të gjithë pjesëmarrësit. Këto rregulla bëjnë që ai sport të ekzistojë dhe, njëkohësisht, garantojnë barazinë e gjithë pjesëmarrësve. Rregullat janë të domosdoshme që të përcaktohet fituesi i garës. Fituesi i një aktiviteti sportiv përcaktohet duke caktuar një objektiv konkret fizik siç mund të jenë: futja e topit në portë (Futboll, Hendboll, Waterpol, etj.), në kosh ( Basketboll), rënia e tij në fushën e kundërshtarit (volejboll, Badmington, Tenis,etj.), kalimi i vijës i pari (vrapime, çiklizëm, not, sporte me makina,etj.), hedhja e veglave sa më larg (në hedhje), kërcimi sa më lart (në kërcim së larti ose në kërcim me shkop) ose sa më në gjatësi (në kërcim së gjati), etj.
Por fituesi mund të përcaktohet edhe nga një juri, si në rastin e gjimnastikës artistike ose ritmike, hedhjeve nga trampolina, patinazhit artistik, etj, e cila, bazuar në një rregullore të aktivitetit, bën një vlerësim subjektiv të performancës së sportistëve në planin teknik dhe artistik.

SPORTI ELITAR

Çfare do të thotë “Sport Elitar” dhe pse ka rendesi t’a dimë?

Me “Sport ose Sportist Elitar” do të kuptojmë një grup – ekip ose individ brenda grupit – ekipit të zgjedhur dhe të konsideruar si më të mirët, më të talentuarit dhe më të aftët për të arritur rezultate të larta sportive si brenda por sidomos në arenën ndërkombëtare.

Duke qenë se Sporti apo Sportisti Elitar janë krenaria e një vendi është e rëndësishme t’a kuptojmë mirë këtë përkufizim për të mos gabuar në përzgjedhjen e elitave sportive.

Pse ka rëndësi përcaktimi i “Sportit apo Sportistit Elitar”?

Termat “Sport Elitar” apo “Sportist Elitar” përdoren gjëresisht sot per të përshkruar standartet e llojit të sportit apo nivelin e sportistit.

Ky përcaktim është shumë i rëndësishëm të vendoset në disa baza sic janë:

• Trashëgimia kulturore-sociale e vendit.
• Kushtet natyrore.
• Mundesitë e ballafaqimit të llojit të sportit elitar apo sportistit elitar në nivele ndërkombëtare.
• Mundesitë infrastrukturore stërvitore që ky lloj sporti ka per të arritur në nivele të larta.
• Niveli kërkimor shkencor dhe laboratorik që ka vendi për të ndihmuar ngjitjen në elitën sportive të llojit të sportit apo individit sportist.
• Së fundmi, ky përcaktim varet edhe nga nevoja që ka vendi për krijimin e elitave të sportit, për krijimin e modeleve, “Sports Star”, sportive më qëllim edukimin e brezave të rinj dhe sigurimin e vazhdimësisë se elitave sportive në të ardhmen.

Cilat janë përkufizimet e “Sportit Elitar” me të perdorurat në sportin modern?

Sportisti apo Sporti Elitar në ditët e sotme përkufizohet si një nga arritjet më të mëdha të shoqerisë moderne në të cilën përfshihen një sërë fushash të jetës të cilat kanë një ndikim të drejtpërdrejt apo qoftë edhe të tërthorte në jetën e shëndetshme të popullsisë së vendit.

Të quajturit “Yje të Sportit”, “Xhevahirët”, “Krenari Kombëtare”, “Kampionë të Mëdhenj”, “Nder i kombit”, “Legjenda të Sportit”, e të tjera e të tjera përcaktime të tilla janë dhe përshtaten në veçanti për sportistët elitarë të një vendi.

Përgjegjësitë dhe detyrat e specialistëve të sportit në evidentimin e elitës sportive.

Përgjegjësia dhe detyrat e specialistëve të fushave të ndryshme por në veçanti të atyre të sportit është e madhe dhe e patjetërsueshme në përcaktimin e elitave sportive të një vendi.

Për të arritur në konkluzione finale natyrisht që duhet një punë shumëvjeçare, me studime dhe hulumtime të shumta për te gjetur rrugët dhe mënyrat për ndërtimin e strategjive kombëtare në përcaktimin e disiplinave sportive elitare për vendin dhe brenda tyre të individëve elitarë sportist.

Përgjegjësia e specilalistëve të sportit fillon që në proceset e hershme të seleksionimit të talenteve në moshat e vogla dhe me kalimin e viteve detyrat e tyre shtohen, kërkimi shkencor në ndihmë të procesit duhet të jetë në nivele maksimale.

Gjithashtu nje hallkë shumë e rëndësishme në përgjegjësitë dhe detyrat që kanë specialistët e sportit është edhe publiciteti dhe afirmimi i elitave sportive në opinionin sportiv dhe më gjëre i cili duhet të jetë një proces i mirëfilltë që duhet ndjekur me kujdes në realizmin e tij.

Kualifikimi i stafeve drejtuese si ato trainuese ne proceset fizike ashtu edhe ato menaxheriale për cdo situate është edhe kjo një nga përgjegjësitë e specialistëve të sportit me qëllim evidentimin por edhe promovimin e elitave sportive në vend.
Një nga hallkat kryesore e këtyre përgjegjësive është gjetja e formave, mënyrave dhe hapësirave ligjore për mbështetjen sa më të madhe financiare dhe promovuese të sportistëve apo sporteve elitare në vend sepse kjo do të sillte rezultatet e dëshiruara në drejtim të cilesisë sportive.

Madhështia dhe bukuria e Sportit Elitar është se nëpërmjet tij individët apo grupe individësh shkëlqejnë në arenën sportive dhe jetën sociale të vendit.

Nje vend, një popullatë, një brez njerëzor gjithmonë kërkojnë në subkoshiencën e tyre të duken apo ngjajnë më të fortë, më të ditur, më te bukur se beshkëqytetarët nga vende të tjera.

E kush më bukur dhe në menyrë më sinjifikative se sporti dhe sportistët elitarë arrijnë ti shfaqin këto vlera?

Një ekip apo edhe një sportist kampion ose rekordmen i jep madhështine dhe shkëlqimin jo vetëm vetes, ekipit apo trainerëve por në këto terma përfshihen edhe shumë aktore dhe faktorë influencues në jetën sociale dhe politike të vendit.

Arenat sportive, nga përfshirja e një mase shumë të madhe njerëzish, nga emocionet dhe adrenalina që sjell sporti nëpërmjet garave apo ndeshjeve të ndryshme janë sot dhe do të jenë edhe në të ardhmen eventet më të mëdha me përmasa botërore, kontinentale, rajonale dhe kombëtare ku shfaqen vlerat, madhështia dhe bukuria e sportit elitar.

Shembujt e një rezultati rekord apo të nje kupe të fituar nga sportistë elitarë të cilët natyrisht që kanë edhe një performancë fizike të jashtëzakonshme nga sportistët elitar bëhen burim frymëzimi i miljona njerëzve që nga fëmijet e vegjël e deri tek të moshuarit për një jetë me të shëndetshme dhe aktive, pa vese dhe problematika shëndetësore.

Kur duhet të na vijë ndërmend termi Sport Elitar duhet të mendojmë kupa dhe trofe të fituara, rekorde te thyera, tituj kampion, festa popullore, himnin dhe flamurin kombeta, etj, të cilat popullata e një vendi mezi i pret dhe i shijon në maksimum kur ato ndodhin.

SPORTI PËR TË GJITHË

Sporti i bazuar në përkufizimin e Këshillit të Evropës mund të ndahet në tre Kategori kryesore:

• Sporti Rekreativ
• Sporti në Shkollë
• Sporti Agonistik

Në të tre këto kategori janë prezent elementet përbërës të sportit që u trajtuan më lart por raporti mes tyre ndryshon.
Sporti Rekreativ përmbledh të gjitha format e aktivitet fizik ku ushtruesi synon argëtimin e tij, kalimin e kohës së lirë, zhvillimin dhe përmirësimin e shëndetit, shoqërizimin me të tjerë ushtrues si ai apo ajo.
Sporti në Shkollë ka si objektiv primar edukimin e nxënësve me njohuritë dhe shprehitë e sportit, krijimin e kulturës sportive tek nxënësit, por, patjetër, edhe argëtimin dhe zhvillimin e gjithanshëm të tyre.
Sporti Agonistik dominohet nga nevoja për argëtimin e ushtruesve, por kryesisht të shikuesve nëpërmjet konkurrimit, pra garës, por që brenda tij patjetër ka shumë rëndësi edhe zhvillimi i gjithanshëm i ushtruesve, edukimi dhe stimulimi i tyre.
Sporti është i rëndësishëm dhe interesant jo vetëm për ata që e ushtrojnë atë por edhe për spektatorët, pra për njerëzit që e shohin një ngjarje sportive. Sidomos sot me modernizimin e mediave, spektatorët dhe telespektatorët janë një element shumë i pranishëm veçanërisht në sportin elitar duke i shndërruar këto aktivitete në evente mediatike mbarë botërore.
Sporti është, njëkohësisht edhe një element i rëndësishëm i ekonomisë botërore. Vetëm në Bashkimin Evropian, aktualisht sporti përbën 4.55 e GDP me një shifër rreth 45 miliar euro në vit. Sipas vlerësimeve të përafërta, industria globale e sportit, në të gjitha komponentët e saj, arrin në vlerën 620 miliardë dollarë amerikanë në vit (A.T. Kearney, 2013).

Kuptimi dhe përbërja e Sistemit Sportiv

Sporti është një aktivitet i shoqërisë njerëzore i cili ka marrë një zhvillim të jashtëzakonshëm. Megjithëse historia e lindjes dhe zhvillimit të tij ka shkuar, praktikisht, paralel me lindjen dhe zhvillimin e shoqërisë njerëzore, është fakt tashmë i provuar se ritmet e zhvillimit të sportit si pjesë e shoqërisë njerëzore kanë ardhur gradualisht duke u rritur dhe vendi i tij në shoqëri duke u bërë gjithnjë më shumë prezent. Shekulli i XX është dëshmitar i rritjes intensive të vendit dhe rolit të sportit në jetën shoqërore, ekonomike e politike në nivel ndërkombëtar.
Sporti është sot një faktor i pazëvendësueshëm për edukimin dhe argëtimin e rinisë dhe gjithë shoqërisë. Ai po vlerësohet gjithnjë e më qartë si element i domosdoshëm për një jetë të shëndetshme dhe aktive.
Ky rol dhe funksion i gjithanshëm i sportit në shoqëri kërkon patjetër që veprimtaria sportive të përfshihet në korniza të qarta institucionale. Kërkon, gjithashtu, që sporti të funksionojë mbi baza ligjore. Në të njëjtën kohë, përhapja dhe ndërkombëtarizimi i sportit kërkon dhe është premisë për krijimin e institucioneve lokale, kombëtare e ndërkombëtare që të mundësojnë menaxhimin efikas të burimeve njerëzore, financiare dhe infrastrukturës.
Pra, është e domosdoshme që sporti të institucionalizohet.
Me institucionalizim të sportit kuptojmë konceptimin, ndërtimin dhe funksionimin e një sistemi institucionesh të cilat realizojnë këtë aktivitet, pra, krijimin dhe funksionimin e një sistemi sportiv.

AKTIVITET FIZIK DHE SHËNDETI

SHËNDETI

Kuptimi i shëndetit ka evoluar me kalimin e kohës. Në përputhje me perspektivën bio-mjekësore, përkufizimet e hershme të shëndetit u përqëndruan në temën e aftësisë së trupit për të funksionuar; shëndeti shihej si një gjendje e funksionit normal që mund të prishej herë pas here nga sëmundjet . Një shembull i një përkufizimi të tillë të shëndetit është: “një gjendje e karakterizuar nga integriteti anatomik, fiziologjik dhe psikologjik; aftësi për të kryer role familjare, punë dhe shoqëri të vlerësuara personalisht; aftësi për t’u marrë me stresin fizik, biologjik, psikologjik dhe shoqëror “. Pastaj në vitin 1948, në një largim rrënjësor nga përkufizimet e mëparshme, Organizata Botërore e Shëndetit (OBSH) propozoi një përkufizim më të lartë që synonte: lidhjen e shëndetit me mirëqenien, për sa i përket “mirëqenies fizike, mendore dhe shoqërore, dhe jo thjesht sëmundjen ”. Edhe pse ky përkufizim u mirëprit nga disa si inovues, ai gjithashtu u kritikua si i paqartë, tepër i gjerë dhe nuk u interpretua si i matshëm. Për një kohë të gjatë, u la mënjanë si një ideal jopraktik dhe shumica e diskutimeve mbi shëndetin u kthyen në prakticitetin e modelit biomjekësor.
Më konkretisht, faktorët kryesorë që janë konstatuar se ndikojnë nëse njerëzit janë të shëndetshëm ose jo të shëndetshëm përfshijnë sa vijon:

• Të ardhurat dhe statusi shoqëror
• Rrjetet e mbështetjes sociale
• Edukimi
• Kushtet e punësimit / punësimi
• Mjedise sociale
• Mjedise fizike
• Aktiviteti Fizik
• Cilësia e gjumit

Duke parë përcaktimet e OBSH në lidhje me shëndetin dhe se si ta mirmbajmë këtë të fundit, rekomandimet orientojnë gjithmonë e më shumë drejt Aktivitetit Fizik ( palestër, vrap, rekreacion, etj). Kjo për arsye sepse përmes aktivitetit fizik të rregullt organizmi përmirëson proceset metabolike dhe proceset energjitike. Sporti rrit imunitetin, përmirëson sistemin kardio-vaskular, përmirëson tonusin muskular, përmirëson sistemin endokrin dhe neuronal, sistemin respirator, shkëmbimet gasoze, qarkullimin e qakut, e mund të flisnim pafund për përmirësimet fizike dhe shëndetësore që sporti dhe aktiviteti fizik sjell në trupin e njeriut dhe ndikimin që ka në mirqënien e tij. Trupi është një makineri perfekte dhe aktiviteti fizik e ndihmon të jetë në top formë. Kur bëhet fjalë për mirëqenien e një individi, sikurse përcaktuar edhe nga OBSH-ja nuk i referohemi vetëm pjesës së sëmundjeve por edhe fushës së shëndetit të tij mendor, të shëndetit të tij social dhe sidomos të kohës që individi i përkushton trupit përmes aktivitetit fizik. Ky i fundit duhet kuptuar si një njësi e tërë duke i dhënë rëndësi që në fazat e para të jetës e në vazhdimësinë e saj, me një vëmëndje të mdhe tek moshat e treta. Kur futemi në moshën e tretë sistemet e trupit të njeriut fillojnë avash avash të humbasin cilësinë e tyre, kjo sepse marrin prevalencë ndryshimet hormonale dhe ato fiziologjike. rënie të tonusit muskular i shoqëruar me probleme artikulare, vështirësi në të ecur, probleme me posturën. Kjo sjell një reduktim dhe problem me qarkullimin e gjakut me uljen ose ngritje e vlerave sistolike dhe diastolike, me shkëmbimet gasoze të cilat përkthehen në probleme kardio- vaskulare ( hipertensioni). këto ndryshime të tensionit shoqërohen me ndryshime metabolike, neuronale, respiratore dhe vërehen shfaqjet e para të sëmundjeve nga ku ndryshon më pas vetkuptimi i Mirqënies psiko-fizike. Ndaj moshat e treta janë një kategori që duhet patur në vëmëndje të cilët duhen vlerësuar sitematikisht përqindjen e tyre të mirqënies dhe duhen regjistruar në aktivitet fizik të vashdueshëm. Sporti dhe aktiviteti fizik janë energjia bazë e mirqënies fizike mendore dhe sociale.

Referenca
…

FITNESI

Fitnes do të thotë të jesh në gjendje të kryesh veprimtari të ndryshme në jetën e përditshme pa ndjerë lodhje dhe ende të kesh energji për të vijuar të kryesh veprimtari të tjera. Aktiviteti fizik dhe ushtrimet na ndihmojnë të jemi fizikisht të shëndetshëm. Çdo lloj lëvizje që kryen trupi quhet aktivitet fizik. Termi “Fitnes” mund të interpretohet në mënyra të ndryshme që varen nga interesat individuale të individit: historiku sportiv i tij apo familjar, gjinia si dhe faktorë të tjerë.

Pse është i rëndësishëm Fitnesi?

Studimet kanë treguar se përfitime psikologjike, fizike dhe shoqërore nga përmirësimi i fitnesit si rezultat i aktivitetit fizik. Aktiviteti fizik mund të përfshijë: qëndrimin ulur dhe qëndrimin në këmbë, pastrimin e dyshemesë, përdorimi i aparatit së tërheqjes së parave nga bankomati, mbledhja e lodrave të fëmijëve nëpër shtëpi.

Shumë njerëz të thjeshtë, apo profesionistë e përmendin fjalën fitnes dhe shumica e tyre e lidhin vetëm me anën fizike dhe me palestrën, por koncepti i Fitnesit është më i gjerë.

Fitnesi nuk është vetëm funksionimi optimal i sistemit fiziologjik të trupit, por një ndërthurje mes mendjes, trupit, shpirtit dhe ndjenjave.

FITNESI nuk është një njësi e vetme, por një tërësi e përbërë nga shtatë elemente shumë të rëndësishëm:

1. FITNESI EMOCIONAL: është aftësia për t`u ndeshur pozitivisht me vështirësitë e jetës, është një perceptim i emocioneve dhe aftësia për t’i shprehur dhe menaxhuar këto emocione në mënyrën e duhur.
2. FITNESI MENDOR: është aftësia për të qënë i kujdesshëm dhe për të menaxhuar meënyrën e të menduarit, në mënyrë që të jesh në gjendje të marrësh vendime e të bësh zgjedhje positive dhe të logjikshme.
3. FITNESI SHOQËROR: është aftësia për të ndërvepruar, zhvilluar dhe mirëmbajtur një marrëdhënie te shendoshe mes njerëzve.
4. FITNESI SHPIRTËROR: është ndërgjegjësimi mbi besimin individual dhe besimin e të tjerëve. Përfshin aftësinë e të kuptuarit të perspektivave të ndryshme shoqërore, fetare, dhe kulturore dhe integrimin e tyre në një këndvështrim harmonik, të pranueshem e tolerant.
5. FITNESI MJEKSOR: është atëherë kur një individ nuk vuan nga asnjë sëmundje dhe gjatë jetës së tij vazhdon të bëjë zgjedhje që e ndihmojnë të mirëmbajë Fitnesin Mjeksor.
6. FITNESI USHQYES: është atëherë kur një individ ushqehet me një diete të balancuar, e cila përfshin të gjithë ushqyesit makro dhe mikro, në racionet e duhura, në mënyrë që t’i përshtatet kërkesës për kaloritë dhe vlerat ushqimore.
7. FITNESI FIZIK: është aftësia për të mbajtur një mënyrë jetese aktive. Departamenti Amerikan i Shendetit dhe i Shërbimeve Njerëzore e përshkruan atë si “set i atributeve që njerëzit kanë ose arrijnë lidhur me aftësinë e tyre për të performuar aktivitet fizik”.

Cilët janë komponentët e FITNESIT?

Qëndrueshmëria kardiovaskulare

Fitnesi kardiovaskular, i quajtur edhe kardio, është aftësia e zemrës për të dhënë gjak tek muskujt që punojnë dhe aftësia e tyre për ta përdorur atë. Ndërsa fitoni një gjendje të mirë kardiovaskulare, do të jeni në gjendje të punoni më shumë ose më shpejt me më pak përpjekje. Disa shembuj të stërvitjes kardiovaskulare përfshijnë ecjen, vrapimin, ecjen e lirë, notin dhe biçikletën.

Forca muskulare. Forca muskulare është masa në të cilën muskujt mund të ushtrojnë forcë maksimale. Disa shembuj të forcës muskulare përfshijnë kryerjen e një ngritjeje peshe të rëndë ose tepër të rëndë, shtypje,ushtrime pliometrike.. etj. Pesha maksimale që mund të ngrini duhet të jetë në lidhje me gjendjen tuaj aktuale dhe sa mirë funksionon sistemi juaj nervor.

Nëse sapo keni filluar të stërviteni për forcën muskulare, duhet të filloni ngarkesën stërvitore në këtë lloj stërvitje në mënyrë graduale që të mos përfundoni të lënduar. Ushtrimet e forcës bëhen në përsëritje më të pakta, zakonisht diku midis një deri në pesë përsëritje në një grup ushtrimesh.

Qëndrueshmëria muskulare

Qëndrueshmëria muskulare është masa në të cilën muskujt tuaj mund të ushtrojnë vazhdimisht një forcë. Kjo i referohet sa herë ju mund të bëni një lëvizje pa pushim para lodhjes së muskujve dhe. Ushtrimet e qëndrueshmërisë janë zakonisht ushtrime të stërvitjes me pesha të kryera në grupe përsëritjesh. Ushtrimet e qëndrueshmërisë bëhen me më shumë përsëritje, zakonisht duke filluar nga tetë deri në njëzet përsëritje në një grup ushtrimesh.

Stërvitja e qëndrueshmërisë na sjell ndërmend garat e vrapimeve në distance të gjata, të tilla si: 3000m, 10.000, maratona ose not në distanca të gjata dhe gara çiklizmi. Këto gjithashtu përdorin qëndrueshmëri muskulore, pasi muskujt e sportistit duhet të përsërisin një lëvizje pa pushim.

Përkulshmëria. Fleksibiliteti ose përkulshmëria i referohet aftësisë për të arritur një sërë lëvizjesh rreth një nyjeje pa u penguar nga indet e tepërta siç janë yndyra ose shumë muskuj. Njerëzit nuk dëshirojnë të jenë fleksibël vetëm për të qenë fleksibël, por që të jenë në gjendje të lëvizin pa kufizime gjatë aktivitetit tyre të zgjedhur. Disa shembuj të fleksibilitetit përfshijnë streçing, jogën, pilates, etj. Me zhvillimin e teknologjisë , punës në kompjuter apo telefonat tanë, supet tona zakonisht rrotullohen përpara – kjo është një zonë problematike për shumicën prej nesh.

Përbërja e trupit. Kjo i referohet sasive të dhjamit të trupit dhe indeve holla që gjenden në trup. Përbërja e trupit ndikohet nga faktorë të tillë si gjenetika, dieta, stërvitja, metabolizmi, niveli i stresit, ekuilibri hormonal dhe gjumi. Shpesh nuk është vetëm një nga këta faktorë që bëjnë që përbërja e trupit të rritet ose ulet, por një ndërveprim kompleks midis të gjithë atyre. Pesha juaj nuk do të thotë se jeni i shëndetshëm ose jo i shëndetshëm. Përbërja e trupit shpesh matet nga një shkallë e indeksit të masës trupore (BMI), për të cilën jam e sigurt se keni dëgjuar deri tani.

Shkalla e BMI është vetëm një mjet për të matur përbërjen e trupit dhe nuk jep tërë pamjen. Ajo llogarit ndryshimin midis lartësisë dhe peshës tuaj, pa llogaritur se nga cila peshë përbëhet. Pesha juaj e trupit vjen nga dendësia e kockave, masa e muskujve, masa e yndyrës, uji dhe gjithçka tjetër që përbën organet, enët e gjakut, flokët dhe lëkurën tuaj. Disa nga këto faktorë do të ndryshojnë shumë pak (si kockat tuaja), ndërsa masa e muskujve dhe masa e yndyrës mund të ndryshojnë në mënyrë dramatike gjatë jetës. Sa më i lartë të jetë BMI, aq më i lartë rreziku për të marrë sëmundje kronike të parandalueshme. Përfitimet nga të ushtruarit e ushtrimeve bazë janë: Kontrollon Presionin e gjakut, Diabetin e llojit të 2-të, Parandalon dhimbjet e shpinës, Osteoporozën, Redukton depresionin dhe ankthin.

Fitnesi i lidhur me aftësitë fizike përbëhet nga: Shpejtësia, Shkathtësia, Balanca ose ekuilibri, Koordinimi lëvizor, Koha e reagimit, Fuqia.

Fuqia Kjo cilësi i referohet aftësisë për të ushtruar tkurrje maksimale muskulare menjëherë në një reagim lëvizjesh shpërthyese. Dy përbërësit e fuqisë janë forca dhe shpejtësia. Për të përmirësuar prodhimin e energjisë, do të duhet të rritni forcën muskulore ose të shpejtoni kohën e lëvizjes. Aktivitetet energjike në përgjithësi nuk përdoren për sportistët fillestarë për shkak të nevojës për të pasur biomekanikë të ngurtë për të shmangur dëmtimet. Disa shembuj të ushtrimeve të fuqisë janë hedhjet, ushtrimet pliometrike ose një sprint para fillimit të një gare.

Shkathtësia. Shkathtësia është aftësia për të kryer një seri lëvizjesh përsëritëse, eksplozive me energjinë drejtime të kundërta. Për të kryer mirë lëvizjet e shkathtësisë, duhet të keni një bazë të mirë të fuqisë, forcës muskulore dhe një qëndrueshmëri muskulore. Disa shembuj të shkathtësisë përfshijnë drejtimin e modeleve të zig-zagut, pas stërvitjeve të shkallëve ose ndryshime të shpejta të drejtimit.

Shkathtësia duket edhe në veprime të përditshme.Mund të duket më shumë kur ecni nëpër trotuar dhe shmangni përplasje në përputhje me trajektoren tuaj. Ndërsa këto lëvizje nuk janë gadishmëri ekstreme, ne duhet të jemi në gjendje t’i përgjigjemi terrenit të pabarabartë ose të paparashikueshëm, gjë për të cilën aftësia e shkathtësisë na ndihmon. Kjo është një aftësi e spikatur në lloje të ndryshme sportesh si: Futboll, basketboll, vallzim ritmik etj.

Ekuilibri. Balanca e thënë ndryshe edhe ekuilibri është aftësia për të kontrolluar pozicionin e trupit, qoftë i palëvizshëm (duke qëndruar në këmbë) ose gjatë lëvizjes (mbledhje me një këmbë). Disa shembuj të tjerë të ekuilibrit përfshijnë qëndrimin në njërën këmbë kur vishni çorapet, duke përdorur borde të lëvizshme ose duke qëndruar në sipërfaqe të pabarabarta. Ekuilibri është padyshim një zonë për të cilën duhet të punojnë më shumë njerëz dhe shpesh është lënë pas dore. Ai përfshin një ndërveprim të sistemeve vizive (sytë), proprioceptive (ndjenja / prekje) dhe sistemet vestibulare (veshi i brendshëm) të individit. Për të promovuar ose ruajtur ekuilibrin, është e rëndësishme të punoni në këto tre sisteme.

Referenca:
…

USHQYERJA

Të gjithë jemi të vetëdijshëm për fenomenin e zakonshëm që thotë, “NE JEMI AJO QË HAMË“. Me çdo kusht, kjo është e vërtetë nga një mori këndvështrimesh. Tani, dieta juaj luan një rol të madh në përcaktimin e madhësisë, formës dhe peshës së trupit tuaj, por ajo shkon përtej kësaj. Ushqimi i planifikuar me kujdes duhet të sigurojë një ekuilibër energjie dhe një ekuilibër lëndësh ushqyese.
Lëndët ushqyese janë:

• Proteinat – thelbësore për rritjen dhe riparimin e muskujve dhe indeve të tjera të trupit. Marrja e rekomanduar e proteinave dietike është në raport me moshën:
  2 g / kg / ditë tek i porsalinduri
  1.5 g / kg / ditë ( deri në moshën 5 vjec)
  1-1,2 g / kg / ditë në adoleshencë dhe moshë madhore. 2/3 e këtyre proteinave duhet të vijnë nga ushqimet me origjinë shtazore (mishi, peshku, veza) dhe 1/3 nga ushqimet me origjinë bimore (orizi, fasulja, bizelja).
• Yndyrnat – një burim energjie dhe thelbësor për vitaminat e tretshme në yndyrë. Garantojnë vlerat më të larta të energjisë së organizmit për kryerjen e aktivitetit fizik. Yndyrnat ( Lipidet) garantojnë gjithashtu benefite në sistemin imunitar, por kujdes vlera të larta të yndyrnave shtojnë rrikun eobezitetit, tumoreve si dhe problemet e pllakave arterosklerotike. Gjejmë vlera të larta tek peshku, vaji ullirit etj.
• Karbohidratet – burimi ynë kryesor i energjisë së menjëhershme për muskujt. Karbohidratet janë thelbësore në procesin metabolik energjitik të ATP-Pcr e gjuajtur ndryshe edhe energia shpërthyese muskulare. E gjejmë në patate, oriz, miser, grur, thjerëza.
• Mineralet – ato elemente inorganike që ndodhin në trup dhe që janë kritike për funksionet e tij normale.
• Vitaminat – uji dhe vitaminat e tretshme në yndyrë luajnë një rol thelbësor në shumë procese kimike në trup dhe garantojnë funksionimin e proceseve biokimike qelizore muskulare dhe sistemike. Ekzistojnë trembëdhjetë vitamina të klasifikuara si të tretshme në ujë (C dhe B kompleks) ose të tretshme në yndyrë (A, D, E dhe K).
• Uji – thelbësor për funksionimin normal të trupit si dhe stabilizimin e proceseve metabolike biokimike, rujtjen e temperatures trupore, ruajtjen e hidratimit. Shërben për bartjen e lëndëve të tjera ushqyese pasi 60% e trupit të njeriut është ujë.
• Fibrat – pjesa fibroze e patretshme e dietës sonë është thelbësore për shëndetin e sistemit të tretjes pasi janë të patretshme dhe ndihmojnë në peristalsën organike. E gjejme tek frutat e thata, tek Bimoret.

Ashtu si karburanti për një makinë, energjia që na nevojitet duhet të përzihet. Udhëzimet dietike rekomandojnë përzierjen e mëposhtme:

• 45-65% karbohidrate (sheqer, ëmbëlsirat, bukë, ëmbëlsira)
• 20-35% yndyrna (produkte qumështi, vaj)
• 10-35% proteina (vezë, qumësht, mish, shpendë, peshk)

Për shembujt dhe llogaritjet e mëposhtme, unë do të përdor vlerat e mëposhtme: Yndyrë 27%, Karbohidrate 52% dhe Proteina 21%

Rendimenti i përafërt i energjisë për gram është si vijon : Karbohidratet – 4,2 kalori, Yndyrnat – 9,5 kalori dhe Proteina – 4,1 Kalori.
Çfarë kërkon një atlet 60 kg në karbohidrate, yndyrna dhe proteina?

• Karbohidratet – 52% e 2941 = 1529 kalori – në 4,2 kalori/gram = 1529 ÷ 4,2 = 364 gram
• Yndyrnat – 27% e 2941 = 794 kalori – në 9,5 kalori/gram = 794 ÷ 9,5 = 84 gram
• Proteina – 21% e 2941 = 617 kalori – në 4,1 kalori/gram = 617 ÷ 4,1 = 151 gram

Atleti ynë 60 kg kërkon 364 gram karbohidrate, 84 gram yndyrë dhe 151 gram proteina.
Shtatë gjëra që nuk duhet të bëni pasi të keni ngrënë:

• Mos pini duhan – Eksperimentet nga ekspertët vërtetojnë se pirja e një cigareje pas vaktit është e krahasueshme me pirjen e dhjetë cigareve (shanset për kancer janë më të larta)
• Mos i hani frutat menjëherë – Ngrënia e frutave menjëherë pas vaktit do të shkaktojë fryrjen e stomakut nga ajri. Prandaj hani fruta 1 deri në 2 orë pas vaktit ose 1 orë para vaktit
• Mos pini çaj – Sepse gjethet e çajit përmbajnë një përmbajtje të lartë acidi. Kjo substancë do të bëjë që përmbajtja e proteinave në ushqimin që konsumojmë të ngurtësohet dhe kështu të jetë e vështirë për t’u tretur
• Mos e lironi rripin – Lirimi i rripit pas një vakti do të bëjë që zorrët të përdredhen dhe bllokohen lehtësisht.
• Mos bëni banjë – Larja do të shkaktojë rritjen e qarkullimit të gjakut në duar, këmbë dhe trup; kështu, sasia e gjakut rreth stomakut do të ulet. Kjo do të dobësojë sistemin tretës në stomakun tonë.
• Mos ecni përreth – Njerëzit gjithmonë thonë se pas një vakti ecni njëqind hapa dhe do të jetoni deri në 99. Kjo nuk është e vërtetë. Ecja do të bëjë që sistemi tretës të mos jetë në gjendje të thithë ushqimin nga ushqimi që marrim.
• Mos flini menjëherë – Ushqimi që marrim nuk do të jetë në gjendje të tretet siç duhet. Kjo do të çojë në stomak dhe infeksion në zorrën tonë.

Mineralet

Mineralet kryesore janë natriumi, kaliumi, kalciumi, fosfori, magnezi, mangani, squfuri, kobalti dhe klori, hekuri, zinku, bakri, seleniumi, jodi, fluori dhe kromi. Mineralet shërbejnë tre role (McArdle et al. 2000):

• Ato sigurojnë strukturë në formimin e kockave dhe dhëmbëve
• Ato ndihmojnë në ruajtjen e ritmit normal të zemrës, tkurrjes së muskujve, përçueshmërisë nervore dhe ekuilibrit acid-bazë.
• Ato ndihmojnë në rregullimin e metabolizmit qelizor duke u bërë pjesë e enzimave dhe hormoneve që modulojnë aktivitetin qelizor.

Shumë minerale ndërveprojnë, duke punuar së bashku me njëra-tjetrën në grup, p.sh. një ekuilibër i duhur i vitaminës D, kalciumit, fosforit, magnezit, zinkut, fluorit, klorurit, manganit, bakrit dhe squfurit kërkohet për kocka të shëndetshme. Shumë prej tyre mund të përmirësojnë ose dëmtojnë përthithjen dhe funksionimin e një vitamine ose minerali tjetër, p.sh. një sasi e tepërt hekuri mund të shkaktojë mungesë zinku.

Vitaminat

Vitaminat kryejnë funksione thelbësore në pothuajse të gjitha proceset trupore (sistemet imune, hormonale dhe nervore) dhe duhet të merren nga ushqimi ose suplementet pasi trupi ynë nuk mund të prodhojë vitamina. Ekzistojnë trembëdhjetë vitamina të klasifikuara si të tretshme në ujë (C dhe B kompleks) ose të tretshme në yndyrë (A, D, E dhe K).

Ushqimi ndahet në pesë grupet e mëposhtme:

• Bukë, drithëra dhe patate
• Fruta dhe perime
• Qumështi dhe ushqimet e qumështit
• Mish, peshk dhe alternativa
• Ushqime të yndyrshme dhe me sheqer

Për të marrë një gamë të gjerë lëndësh ushqyese që i nevojiten trupit për të qëndruar i shëndetshëm, është e rëndësishme të zgjidhni ushqime të ndryshme nga katër grupet çdo ditë. Ushqimet e grupit të pestë (ushqimet me yndyrë dhe me sheqer) nuk janë thelbësore për një dietë të shëndetshme. Numri i kalorive që kërkojmë do të ndryshojë nga një individ në tjetrin, por proporcionet e ushqimit nga grupet e ndryshme duhet të mbeten të njëjta.
Faktorët që ndikojnë në kërkesat ditore për energji të njerëzve janë:

• Gjinia – femrat kanë tendencë të kenë nevojë për më pak kalori sesa meshkujt
• Mosha – Të rriturit e moshuar kanë nevojë për më pak kalori sesa adoleshentët dhe të rinjtë
• Mbipesha – të qenit më i rëndë se pesha e tyre ideale do të thotë që nevojiten më pak kalori për të arritur një peshë të shëndetshme
• Aktiv fizikisht – sa më aktiv të jetë një person, aq më të larta janë nevojat e tij për kalori

Referenca:
…

MIRËQENIA

Përkufizime të mirëqënies
Koncepti i mirëqenies tradicionalisht është parë nga dy këndvështrime të ndryshme: “Tradita klinike” e analizon mirëqenien përmes matjes së depresionit, ankthit ose abuzimit me substancat ndërsa “Tradita psikologjike” operacionalizon mirëqenien në termat e vlerësimit subjektiv të kënaqësisë nga jeta. Mirëqenia mund të përshkruhet si pika e ekuilibrit midis burimeve të një individi dhe sfidave me të cilat ai përballet. Pra mirëqënia është një proçes i zhvillimit drejt arritjes së potencialit të plotë duke përfshirë dimensionet fizike, mendore dhe sociale. Mirëqenia rezulton nga një ekuilibër i këtyre dimensioneve, duke i lejuar një individi të përballet me rrethanat e jetës dhe të arrijë një gjendje optimale të saj.
Në vitin 2004, Njësia e Promovimit të Shëndetit të OBSH-së në Gjenevë, Zvicër, përditësoi përkufizimin e mirëqenies në Fjalorin e Promovimit të Shëndetit si, “gjendja optimale e shëndetit të individëve dhe grupeve”. Modeli i Rrotës së Mirëqënies (1998) përshkruan pesë dimensione apo detyra zhvillimore të cilat janë A) esenca ose spiritualiteti, B) puna dhe koha e lirë,C) miqësia, D) dashuria dhe E) drejtimi i vetvetes. Këto detyra jetësore ndërveprojnë në mënyrë dinamike me faktorë të tjerë përfshirë familjen, komunitetin, fenë, arsimin, qeverinë, median dhe biznesin/industrinë. Pra ky Model specifikon se mirëqenia është efekti kumulativ i disa faktorëve që lidhen me sjelljen njerëzore dhe përpjekjet për të përmbushur kërkesat e jetës.

Dimensionet dhe Faktorët e mirëqënies

1. Krijimtaria
Faktori i parë, Vetja Krijuese, përfshin elementë si zgjidhja e problemeve dhe kreativiteti, ndjenja e kontrollit, ndërgjegjësimi emocional dhe përballimi, sensi i humorit dhe puna. Sjelljet e lidhura me zgjidhjen e problemeve, përdorimin e kapaciteteve krijuese, ndjenjën e kontrollit përmes veprimit, përdorimin e humorit pozitiv, ekspresivitetin emocional dhe kënaqësinë përmes punës janë të gjitha dimensione të rëndësishme të mirëqënies.

2. Përballimi
Faktori i përballimit përfshin kohën e lirë, menaxhimin e stresit, ndjenjën e vlerës dhe besimet realiste. Secili prej këtyre komponentëve ofron një mjet për t’iu përgjigjur rrethanave të jetës në një mënyrë që promovon funksionimin e shëndetshëm. Individët që ndërtojnë një logjikë private që i lejon ata të përballen me sukses në jetë përmes ndërveprimeve me të tjerët kanë gjithashtu më shumë gjasa të përjetojnë mirëqenien.

3. Socializimi
Faktori i socializimit përfshin dimensionet e miqësisë dhe dashurisë apo lidhjeve intime. Studimet mbi jetëgjatësinë, cilësine e jetës apo kënaqësinë nga jeta konvergojnë duke nënvizuar rolin thelbësor të marrëdhënieve sociale cilësore në jetën e individit.

4. Identiteti
Ky faktor përshin të pasurit e një drejtimi, qëllimi apo kuptimi për jetën, një sens identiteti që i bën individët thelbësisht unikë dhe të ndryshëm nga të tjerët. Rëndësia unike e këtij dimensioni dëshmohet nga studimet që tregojnë se individët pa qëllim apo drejtim në jetë, të cilëve u mungon optimizmi apo shpresa, janë në rrezik më të lartë si për sëmundje mendore ashtu edhe fizike.

5. Shëndeti fizik
Nuk është befasues fakti se stili i jetës aktive, ushtrimet fizike, ushqimi i shëndetshëm, gjumi, moskonsumi i alkoolit, duhanit apo substancave të tjera përbëjnë një faktor tjetër thelbësor për mirëqënien e përgjithshme të individit.

Vlerësimi i mirëqënies (instrumentat matës)

a. Pyetësori për vlerësimin e stilit të jetës (LAQ)
Një nga testet më të hershme është Pyetësori për Vlerësimin e Stilit të jetës, ose LAQ (Lifestyle Assessment Questionnaire), i hartuar në 1983. LAQ është një instrument prej 100 pyetjes i cili vlerëson 10 fusha të mirëqenies në një shkallë Likert me pesë pikë. 10 fushat përfshijnë aftësinë fizike, ushqyerjen, kujdesin fizik për veten, përdorimin e drogës dhe drejtimin e automjeteve, mjedisin social, ndërgjegjësimin emocional, kontrollin emocional, intelektual, profesional dhe shpirtëror.

b. Vlerësimi Wellness i stilit të jetesës (WEL)
Vlerësimi i Wellness i stilit të jetesës, ose inventari WEL (Myers et al., 1996) u zhvillua për të vlerësuar secilën nga karakteristikat individuale në modelin teorik të Rrotës së Mirqënies përfshi Krijimtarinë, Përballimin, Socializimin, Identitetin dhe dimensionin fizik. Versioni më i fundit përfshin 123 artikuj të shënuar në një shkallë 5-pikëshe të tipit Likert. Pikët janë shuma të thjeshta të përgjigjeve të ndara me pikët totale të mundshme; kështu që rezultatet përfaqësojnë “përqindjen e mirëqenies totale”.

c. Mirëqenia Psikologjike e Ryff (PWB)
Shkalla Ryff bazohet në gjashtë faktorë: autonominë, zotërimin e mjedisit, rritjen personale, marrëdhëniet pozitive me të tjerët, qëllimin në jetë dhe vetëpranimin. Shkalla e matjes Ryff është një inventar psikometrik i përbërë nga dy forma (ose 54 ose 84 artikuj) në të cilat të anketuarit vlerësojnë deklaratat në një shkallë nga 1 deri në 6, ku 1 tregon mosdakordësi dhe 6 tregon pajtim të fortë. Autonomia: Rezultatet e larta tregojnë se individi është i pavarur dhe rregullon sjelljen e tij/saj pavarësisht nga presionet sociale. Zotërim mjedisor: Rezultatet e larta tregojnë se individi përdor menaxhon në mënyrë efektive mjedisin e vet për të plotësuar nevojat personale.
Rritja personale: Rezultatet e larta tregojnë se individi vazhdon të zhvillohet, është i hapur ndaj përvojave të reja dhe rritjes personale. Marrëdhëniet pozitive me të tjerët: Rezultatet e larta pasqyrojnë angazhimin e individit në marrëdhënie kuptimplota me të tjerët që përfshijnë ndjeshmëri reciproke, intimitet dhe dashuri. Qëllimi në jetë: Rezultatet e larta pasqyrojnë bindjen e fortë të individit se jeta ka kuptim. Vetë-pranimi: Rezultatet e larta pasqyrojnë qëndrimin pozitiv të individit për veten e tij/saj.

Promovimi i mirëqënies

Promovimi i mirëqënies konceptohet si një proces i përshkallëzuar i cili fillimisht kërkon një vlerësim apo matje të saktë të dimensioneve të mirëqënies në target grupet e popullatës. Një target grup popullate për të cilin matja e mirëqenies është veçanërisht e rëndësishme përfshin adoleshentët. Sjelljet shëndetësore gjatë këtij stadi zhvillimor përcaktojnë modelin afatgjatë të stilit të jetës i cili stabilizohet në moshën e rritur. Për këtë arsye vlerësimi i mirëqenies tek adoleshentët ka potencialin për të ndihmuar në identifikimin e target grupeve risk për mirëqënie të ulët në moshën e rritur. Zbatimi i instrumentave të vlerësimit të mirëqenies ndihmon në identifikimin e dimensioneve problematike (psh, aktiviteti fizik, regjimi ushqimor, përdorimi i substancave etj) dhe zbatimin e ndërhyrjeve të hershme shëndetësore për zbutjen ose eliminimin e këtyre faktorëve risk dhe promovimin e një stili të shëndetshëm jete.

Referenca:
…

PSIKOLOGJI

Rritja e stresit në prag të garimit (konkursit) mund të shkaktojë ndryshim në sjellje mendore dhe fizike te atletët dhe mund të ndikojë negativisht në aftesitë e tyre gjatë performancës. Ata mund të tensionohen, rrahjet e tyre të zemrës mund të rriten, mund të shperthejnë në djersë të ftohta, shqetesohen për rezultatin e konkursit dhe e gjejnë të veshtirë të përqëndrohen në detyrën e dhënë.
Si rezultat ka ndikuar te trajnuesit për të pasur një interes në rritje, në fushën e psikologjisë së sportit dhe në veçanti në zonën e ankthit konkurrues. Ky interes është fokusuar në teknikat që atletët mund të përdorin në situatë konkurruese, për të mbajtur kontrollin dhe për të optimizuar performancën e tyre. Në momentin që i mësojnë, këto teknika lejojnë atletin/en të relaksohet dhe të përqendrohet pozitivisht në përgatitjen dhe pjesemarrjen te konkursi. Psikologjia ështe një armë tjetër në armaturën e atletit/es dhe për t’i dhënë atij/asaj avantazhin e të qënit fitues. Për të mësuar me tepër rreth aftësive psikologjike të një atleti, një lexim falas në lidhje me psikikën, mund të ndihmojë shumë.

Faktorët kryesorë të rëndësishëm për performancën e suksesshme në sporte
Përqëndrim, vetëbesim, kontroll dhe angazhim konsiderohen përgjthësisht si cilësitë kryesore mendore, të rëndësishme për performancën e suksesshme në sportet më të shumta.

• Përqëndrim– aftësia për të ruajtur fokusin
• Vetëbesim– besimi në aftësitë e dikujt
• Kontroll– aftësia për të ruajtur kontrollin emocional, pavarësisht shpërqëndrimeve
• Angazhimi – aftësia për të vazhduar punën për qëllimet e vendosura

Teknikat e relaksimit, përqëndrimit, dhe përfytyrimit mendor mund të ndihmojnë një atlet të arrijë katër faktorët.

Përqëndrimi

Kjo është cilësia mendore për t’u përqëndruar në detyrën në fjalë. Nëse atletit i mungon përqëndrimi, atëherë aftesite e tij/saj atletike nuk do mund të zbatohen në mënyrë efektive ose efikase të detyra e dhënë. Hulumtimi ka identifikuar llojet e mëposhtme të përqëndrimit të vëmëndjes:

• Vazhdimësi e gjerë e ngushtë – atleti fokusohet në një numër të madh ose të vogël stimujsh.
• Vazhdimësia e brendshme e jashtme – atleti fokusohet në stimujt e brendshëm (ndjenjat) ose të jashtëm (topi).

Kërkesa për përqëndrim ndryshon në baze të sportit:

• Përqëndrim i qëndrueshëm – vrapim në distancë, ciklizëm, tenis dhe loja squash
• Shpërthime të shkurtra të përqëndrimit – kriket, golf, qitje, ngjarje në fusha atletike
• Përqëndrim intensive – ngjarje sprinting, bobsleigh, ski

Shpërqëndrime të zakonshme janë ankthi, gabimet, lodhja, koha, njoftimet publike, trajneri, menaxheri, kundërshtari, mendimet negative etj.
Strategjitë për të përmirësuar përqëndrimin janë tepër personale. Një mënyrë për të ruajtur përqëndrimin është vendosja e arritjeve për secilën seancë ose konkurs. Atleti do të ketë një qëllim të përgjithshëm, për të cilën atleti do të identifikojë procese të përgjithshme të qëllimeve, që do të ndihmojnë me fokusimin në aspektet specifike të detyrës. Për secilën nga këto qëllime, atleti mund të përdori fjalën shkas (një fjalë, e cila rifokuson në cast përqëndrimin e atletit te qëllimi) psh teknika e sprintit kërkon atletin të fokusohet në të qënit i gjatë, i relaksuar, i qetë dhe të manovrojë siç duhet me bërrylat – fjala shkas do të jetë ‘’teknika’’.
Atletet do të përmirësojnë rutinën për konkurs, e cila mund të përfshijë natën përpara, mëngjesin, para konkurrimit, kokurrencën dhe rutinat pas konkursit. Nëse këto rutina janë të strukturuara në mënyrë të përshtatshme, atëherë mund të provojnë një ndihmë të dobishme për përqëndrim.

Vetëbesim

Vetëbesimi rezulton nga krahasimi që një atlet bën midis qëllimit dhe aftësitë e tij/saj. Atleti do të ketë vetëbesim nëse do të besojë se mund të arrijë qëllimin e tij. (Më rikujton një shprehjen time – ‘’Ti mund të arrish çka beson’’).
Në momentin që një atlet ka vetëbesim, do të priret të: këmbëngul edhe kur gjërat nuk do të shkojnë sipas planit, të tregojë entuziazëm, do jetë positiv në qasjen e tij dhe do të marrë pjesën e tij të përgjegjësisë në sukses dhe në dështim.
Në mënyrë që të përmirësojë vetëbesimin e tij, një atlet mund të përdori imazhe vizuale mendore për:

• Të vizualizuar përformancën e mëparshme të mirë për t’u kujtuar atyre pamjen dhe ndjesinë
• Të imagjinojë skenare të ndryshëm dhe si do të pëballen me to

Vendosja e duhur e qëllimeve (sfiduese por realiste) mund të sjelle ndjenja suksesi. Nëse atletet mund të shikojne se po i arrijnë qëllimet e tyre afatshkurtra dhe po shkojnë drejt qëllimeve afatgjata, atëhere rritet besimi.
Vetëbesimi është një gjëndje pozitive mendore dhe një besim se mund të përballoni sfidën përpara – ndjenjën e të qënit në kontroll. Nuk është situata që ndikon drejtpërdrejt në besim; mendimet, supozimet dhe pritjet mund të ndërtojnë ose shkatërrojnë besimin.

Vetëbesimi i lartë

• Mendimet – mendimet pozitive të suksesit
• Ndjenjat – të emocionuara, pritje, qetësi, ngazëllim, përgatitje
• Përqëndrimi – në vetvete, në detyrë
• Sjellja – jep përpjekje dhe përkushtim maksimal, i gatshëm për të shfrytëzuar mundesitë, reagim pozitiv ndaj pengesave, i hapur për të mësuar, merr përgjegjësi për rezultatet.

Vetëbesimi i ulët

• Mendimet – negative, humbje ose dështim, dyshim
• Ndjenjat – i tensionuar, pritje, frikë duke mos dashur të marrë pjesë
• Përqëndrimi – te të tjerët, në faktorë me pak të rëndësishëm (trajneri, arbitri, kushtet)
• Sjellja – mungesa e përpjekjes, me gjasë për t’u dorëzuar, mos-gatishmëria për të marrë rreziqe (më tepër të luajë sigurt), fajësimi i t ë tjerëve ose kushteve për një rezultat

Kontroll
Identifikimi kur një atlet ndjen një emocion të veçante dhe të kuptuarit e arsyes se ndjenjave është thelbesore për të ndihmuar një atlet të fitojë kontroll emocional. Aftësia e një atleti për të mbajtur kontrollin e ndjenjave të tyre përballë vështirësive dhe për të qëndruar pozitiv është thelbesore për performancën e suksesshme. Dy emocione që shpesh shoqërohen me performancë të dobët janë ankthi dhe zemërimi.
Ankthi vjen në dy forma – Fizik (flutura, djersitje, të përziera, nevoja për tualet) dhe Mendor (shqetësim, mendime negative, konfuzion, mungesë përqëndrimi). Relaksimi është një teknike që mund të përdorët për të reduktuar ankthin.
Kur një atlet zemërohet, shkaku i zemërimit shpesh bëhet në qëndër të vemëndjes. Kjo çon në mungesë përqëndrimi në detyrë, përformanca përkeqësohet dhe besimi në aftësi humbet, gjë që ushqen zemërimin – një pjerrësi e rreshqitshme drejt dështimit.

Angazhimi
Performanca sportive varet nga fakti se atleti është plotësisht i përkushtuar ndaj shumë qellimëve gjatë shumë viteve. Në konkurrencë me këto synime, atleti do të ketë shume aspekte të jetës së përditshme për të menaxhuar. Interesat dhe angazhimet e shumta konkurruese përfshijnë punën, studimet, familjen / partnerin, miqtë, jetën shoqërore dhe hobi / sporte të tjera.
Brenda sportit të atletit, angazhimi mund të ndërtohet nga:

• një mungëse e përceptuar përparimi ose përmirësimi
• duke mos qenë mjaftueshëm i përfshirë në zhvillimin e programit të trajnimit
• duke mos kuptuar objektivat e programit të trajnimit
• lëndimi
• mungesa e kënaqesisë
• ankthi për performancën – konkurrence
• mërzitja
• trajneri dhe sportisti që nuk punojnë si ekip
• mungesa e angazhimit nga sportistet e tjerë

Vendosja e objektivave me atletin do të rrisë ndjenjat e vetë-vlerësimit të tyre, do t’i japë atyre pronësinë e përbashkët të qellimeve dhe do të bëhën me të përkushtuar për t’i arritur ato. Të gjitha qëllimet duhet të jenë më të zgjuara.
Shumë njerëz (trajneri, ekipi i ndihmës mjekesore, menaxheri, miqte, etj.) mund të kontribuojnë në nivelet e angazhimit të nje atleti me nivele të përshtatshme mbeshtetjeje dhe reagime pozitive, veçanërisht gjatë kohërave të lëndimeve, sëmundjeve dhe performancës së dobët.

Gjendje emocionale të suksesshme
Më poshtë janë gjëndjet emocionale të përjetuara me performancë të suksesshme:

• I lumtur – ndjeva se kjo ishte mundesia ime per të demonstruar performancë të shkëlqyer. Mendova se mund të mundja këdo.
• I qetë dhe nervoz – Ndihesh nervoz, por vërtet i qetë me këto ndjenja. Une pranova dhe prisja të isha nervoz, por u ndjeva gati për të filluar.
• I shqetësuar, por i emocionuar – Ndihesha kaq i gatshëm për të konkurruar, por pak nervoz. Nervat dhe eksitimi bashkohen.
• I sigurt – I kujtova të gjitha seancat e suksesshme stërvitore dhe paraqitjet më të mira të mëparshme

Trajnim për aftesitë psikologjike
Trajnimi i aftësive psikologjike për atletin duhet të synojë të përmirësojë aftesitë e tij mendore, të tilla si vetebesimi, motivimi, aftësia për t’u çlodhur nën presion të lartë dhe aftësia për t’u përqendruar dhe zakonisht ka tre faza:

• Faza e edukimit, gjatë së cilës atletet mësojnë për rëndësinë e aftësive psikologjike dhe se si ato ndikojnë në performancën
• Faza e përvetësimit, gjatë së cilës atletet mësojne rreth strategjive dhe teknikave për të përmirësuar aftësitë specifike psikologjike që ata kërkojnë.
• Faza e praktikës, gjatë së cilës atletet zhvillojnë aftësitë e tyre psikologjike përmes praktikës së përsëritur, simulimeve dhe konkurrencës aktuale.

Menaxhimi i stresit
Stresi përjetohet në momentin që individët e caktuar ndjejnë se nuk mund të përballojnë situata, të cilat u janë prezantuar. Nëse një atlet është në një situatë stresuese, performanca atletike e tij do të ndikohet në konkurs ose në trajnim. Trajneri mund të limitojë efektin mbi ankthin konkurrues duke ndihmuar atletin në identifikimin për strategjinë e duhur të përballimit.

Qasja dhe menaxhimi i stresit
Shumë aspekte të jetesës së një atleti mund të rezultojnë në stres në kohë tëcaktuar. Kjo mund të arrihet për shkak të angazhimit në punë, studim, sport ose familje/jeta sociale. Në mometin që përgjegjësitë në zona të caktuara përkojnë së bashku, efekti mund të jetë stresues, duke rezultuar në kompromentimin e angazhimeve ose në situatë më të keqe, duke prekur shëndetin e tyre. Si trajnues, duhet të konsiderojmë këto zona kur planifikojmë programin vjetor të pergatitjes fizike dhe mendore të atletit. Gjatë planifikimit, arrijmë të reduktojmë nivelin e stresit të atletit që ndoshta trajneri mund të hasë.
Bashkëpunimi me atletin tënd e ndihmon në çdo zonë (punë, studim, sport ose familje/jeta sociale) dhe e lejon të identifikojë ato periudha të vitit ku atleti do te jetë tepër i ngarkuar. Ngjarjet kanë një prioritet të madh dhe detyrat do të kërkojnë një shkallë te lartë përqëndrimi. Për secilën nga këto periudha vlerësoni nivelin e stresit të çdo zone në një shkallë nga 1 deri ne 5 (1 eshte ‘’ulet’’, 3 eshte ‘’mesatare’’ dhe 5 është e ‘’lart ë’’) që atleti ndjen se ai/ajo potencialisht mund të jetë nën nivelin e duhur. Informacioni më pas mund të vizatohet në një planifikues vjetor për të treguar se kur periudhat poteciale të stresit mund të ndodhin, dhe identifikimi i strategjive për lehtësimin e tyre do të jetë i nevojshëm.
Në shëmbullin te tabela më poshtë ‘’A’’ është një dorëzim projekti, ‘’B’’ një provim, ‘’C’’ një takim kampionati atletike në ambjent të mbyllur dhe ‘’D’’ ne javën e 9 një feste familjare. Nivelet e stresit rreth javës së 6 dhe 7 gradualisht po akumulohen, kështu që do të duhet të përcaktohen prioritetet.

Këshilla për shmangien e stresit

• Synoni të ushtroheni rregullisht. Ushtrimet shpërndajnë adrenalinën që krijohet në situata stresuese dhe na lë me ndjenjen e arritjes dhe kontrollit.
• Hani shëndetshëm. Sigurohuni që dieta juaj të përmbajë mineralet dhe vitaminat e duhura. Një rekomandim, që shumë pak nga ne e menaxhojnë, është të hani pesë racione frutash dhe perimesh çdo ditë.
• Sigurohuni që të bëni gjumin e nevojshëm. Njerëzit kanë nevojë per sasi të ndryshme që variojnë nga 5 ose 6 deri në 10 orë përditë. Eksperimentoni me gjumin dhe do t’a kuptoni se sa gjumë keni JU të nevojshëm.
• Mësoni të mendoni kthjellët dhe t’i vendosni vetes synime dhe objektiva të vërteta. Zgjidhini problemet një e nga një, në një mënyrë logjike.
• Nëse ndiheni sikur po fillon t’ju kapë paniku ose ankthi papritur, analizojeni problemin shtruar, duke e zbërthyer atë. Imagjinoni më të keqen që mund të ndodhi. Nëntë nga dhjetë herë, problemi detyrimisht do të shfaqet më i vogël.
• Thuajini JO detyrave dhe projekteve të cilat nuk mund të merrni përsipër.
• Kujtoni që jeni njeri, dhe gabimet janë të pashmangshme. Mësoni të shikoni gabimet si një mundësi për të mesuar dhe problemet si sfida.
• Praktikoni vizualizimin pozitiv. Mendoni për një kohë ose vend që ishit në relaks dhe në paqe. Mund të ketë qënë një festë ose një ditë pushimi. Mundohuni të rikrijoni situatën përsëri në mendjen tuaj, duke menduar për pamjet, tingujt, dhe aromat që keni përjetuar. Kthehuni prapë në skenë. Do të kuptoni se do të ndiheni shumë më i relaksuar pas 5 ose 10 minutash, pasi truri juaj nuk dallon ndryshimin midis situatave imagjinare dhe situatës që ndodheni. Disa njerëz këtë e quajnë vegim, por vizualizimi është një mjet i fuqishëm për reduktimin e stresit dhe ankthit.
• Merrni pak kohë për veten tuaj. Sigurohuni se jeni duke bërë disa gjëra në jetën tuaj që janë të rëndësishme për ju, dhe jo sepse duhet t’i bëni. Meritoni të merrni pushime herë pas here dhe mos u ndjeni në faj për kënaqësinë që do përjetoni.
• Pranoni fuqitë dhe dobësitë tuaja dhe pëlqeni veten tuaj ashtu siç jeni. Nëse ju nuk pëlqeni dhe vlerësoni veten tuaj, nuk mund të pretendoni t’i pelqeni dikujt tjeter. Kuptoni gjithashtu, se nuk mund të ndryshoni asnjë person tjetër – vetëm veten tuaj.
• Praktikoni teknikat e relaksimit fizik. Tkurrja dhe relaksimi progresiv i muskujve, janë mënyra shume efektive për reduktimin e tensionit.
• Masazhi sportiv është një metodë alternative për të ndihmuar në lehtësimin e tensionit dhe relaksimin tuaj.

Referencat:
…

SPORTI NË KOMUNITET

PËRFSHIRJA DHE KOHEZIONI SOCIAL NËPËRMJET SPORTIT

Çfarë është përfshirja sociale?

Sporti është një e drejtë themelore dhe çdo individ duhet të këtë mundësinë ta praktikojë atë.

Një shoqëri konsiderohet “gjithëpërfshirëse” kur ofron të njëjtat mundësi për të gjithë antarët e saj dhe ku çdokush ka një rol aktiv për të luajtur. Një shoqëri e tillë bazohet në vlerat themelore të barazisë, drejtësisë sociale, të drejtave dhe lirive themelore të njeriut, si dhe mbi parimet e tolerancës dhe pranimit të diversitetit.

Sporti zë një vend të rëndësishëm në jetën e shumë individëve dhe luan një rol domethënës për të inkurajuar përfshirjen e tyre sociale, duke nënkuptuar një kombinim të ‘sportit për të gjithë’, aksesit dhe mundësive të barabarta në sport që nxisin më tej pjesëmarrjen gjithëpërfshirëse në shoqëri, zhvillimin e komunitetit dhe forcimin e kohezionit social.

Përfshirja sociale përkufiziohet si “procesi i krijimit të sistemeve të drejta dhe të barabarta që lehtësojnë zgjedhjet dhe mundësitë e njerëzve për t’u përfshirë (ose jo) në një gamë të gjerë aktivitetesh sociale dhe demokratike, duke përfshirë sportin dhe rekreacionin” (Ponic, 2007).

Akesi dhe pjesëmarrja në lloje të ndryshme sporti është e rëndësishme për zhvillimin personal të individit, krijimin e një ndjenje identiteti dhe përkatësise, përmirësimin e mirëqenies fizike dhe mendore, rritjen e aftësive sociale etj.

Nga ana tjetër kohezioni social i referohet forcimit të marrëdhënieve dhe ndjenjës së solidaritetit midis anëtarëve të një komuniteti.

Sporti dhe aktivitetet fizike ofrojnë mundësi për grupe të ndryshme shoqërore, përfshirë edhe ato vulnerabël dhe të paprivilegjuara, si migrantët dhe njerëzit në rrezik diskriminimi, për të ndërvepruar dhe për t’u integruar me pjesën tjetër të komunitetit. Sporti gjithashtu u ofron individëve me aftësi të kufizuara një mundësi për të shfaqur talentet e tyre dhe për të sfiduar stereotipet.
Janë të dokumentuara përfitimet që përfshirja sociale në sport sjell për mirëqenien psikologjike dhe sociale të individëve, në mënyrë të veçantë kur burimet e nevojshme janë të disponueshme dhe kur vetë individët janë përfshirë në vendimmmarrje. Donnelly dhe Coakley (2002) kanë theksuar vecanerisht përfitimet që aktiviteti fizik sjell për fëmijët, duke qënë thelbësor për zhvillimin e tyre fizik, social, motorik dhe emocional.

Kontributi social i sportit nuk arrin gjithmonë potencialin e tij të plotë në mbështetje të grupeve vulnerabël dhe të paprivilegjuar. Shumë nga këto grupe janë gjithashtu të nën-përfaqësuara në mesin e profesionistëve të sportit, vullnetarëve dhe anëtarëve të komiteteve dhe organeve drejtuese – qoftë në nivel lokal, kombëtar apo rajonal.

Si mund të kontribuojë sporti në përfshirjen sociale?

Sporti ka të bëjë me pjesëmarrjen. Elementi më themelor i sportit është që njerëzit bashkohen për të luajtur.
Sportet thyejnë barriera dhe ndërtojnë ura edhe aty ku zakonisht ekzistojnë kufij. Sporti konsiderohet si një gjuhë universale dhe një mjet i përsosur për të nxitur përfshirjen sociale dhe bashkimin e njerëzve, pavarësisht nga kombësia, shtetësia, prejardhja kulturore, statusi ligjor ose çdo variabël tjetër i ngjashëm apo i ndryshëm që ata mund të kenë.

Përfshirja e migrantëve në sport mund të ndihmojë në prishjen e barrierave midis tyre dhe popullatës vendase, të përmirësojë marrëdhëniet ndërmjet azilkërkuesve me prejardhje të ndryshme dhe të ndërtojë vetëvlerësimin dhe vetëbesim e tyre. Sporti përdoret gjithashtu me sukses për të lidhur migrantët me shërbimet kyçe në komunitet.

Sporti i ndihmon personat me aftësi të kufizuara të përmirësojnë shëndetin dhe lëvizshmërinë e tyre duke i bërë më të fortë, më fleksibël dhe më të koordinuar. Në të njëjtën kohë, u ofron atyre mundësi për të ndërtuar vetbesimin dhe për t’u bërë më të pavarur. Sporti gjithashtu ndihmon në ndryshimin e perceptimeve negative të komunitetit duke përqendruar vëmendjen tek aftësitë dhe jo në paaftësinë e individëve.

Sfidat për përfshirjen në sport

Ekzistojnë një sërë sfidash të lidhura me përfshirjen në sport të individëve. Sfida e parë është gjithmonë e lidhur me të ardhurat. Duke ju referuar këtu të ardhurave (parave) të nevojshme për të përballuar pjesëmarrjen në sport apo atyre për të ofruar programe sportive dhe rekreative. Një pjesë e mirë e sporteve kanë kosto monetare të lartë. Tarifat e regjistrimit dhe pajisjet e nevojshme i bëjnë shumë programe sportive të paarritshme nga një pjesë e popullsisë.

Një sfidë tjetër për përfshirjen në sport është kultura sportive. Peizazhi aktual në kulturën sportive është shumë i përqendruar te gjinia mashkullore. Në sport shpesh vlerësohen karakteristika që shpesh lidhen me këtë gjini dhe kjo kulturë shpesh bëhet pengesë për një kategori të caktuar individësh që e dëshirojnë po kaq shumë pjesëmarrjen dhe praktikimin e sportit siç mund të jenë gratë dhe vajzat, individët me orientim homoseksual etj.

Referenca:
…

SPORTI DHE MULTIKULTURALIZMI

Kultura i referohet kontekstit në të cilin njerëzit zhvillojnë këndvështrimin e tyre dhe qasjen ndaj jetës. Ekzistojnë kultura të shumta, që përfaqësojnë rajone të shumta gjeografike dhe grupe racore, klasore, etnike dhe gjinore në mbarë botën. Multikulturalizmi i referohet një qasjeje që integron këto perspektiva të ndryshme në shoqëri dhe një ndërgjegjësim se si sfondi kulturor i një individi mund të ndikojë në ndërveprimet personale dhe profesionale me të tjerët. Në psikologjinë e sportit dhe ushtrimeve (SEP), deri vonë, ideja e multikulturalizmit ka marrë pak vëmendje në literaturë. Megjithatë, pionierët në fushat e sociologjisë sportive, psikologjisë së këshillimit dhe psikologjisë së komunitetit kanë theksuar rëndësinë e variablave kulturore në mjediset e kërkimit dhe praktikës. Puna e hershme që përfshin multikulturalizmin dhe sportin u fokusua ekskluzivisht në variablat raciale ose etnike si tregues të prejardhjes kulturore të një personi. Këto përpjekje u përqendruan në identifikimin dhe diskutimin e çështjeve përkatëse sociale brenda çdo nëngrupi racor ose etnik, si mungesa e burimeve ekonomike, aksesi i kufizuar në trajnim ose punësim, mundësitë e kufizuara për pjesëmarrje në sport dhe barazia më e ulët e pushtetit në krahasim me grupin dominues.

Përshtatja në sport

Termi përshtatje është integruar në literaturën e psikologjisë sportive, që nga viti 1986. Fillimisht i përmendur në lidhje me pensionin e elitës së atletit, përshtatja është një term i gjerë i lidhur me ndryshime monumentale në jetën e atletit. Njerëzit përjetojnë stres në jetën e tyre dhe në momente të caktuara stresi arrin një prag, pas së cilës duhet marrë vendime për të lehtësuar atë stres dhe për të rivendosur ekuilibrin psikologjik. Kur interpretuesi integron informacionin e nevojshëm për një stresor të rëndësishëm ose akumulimin e disa faktorëve stresues më të vegjël, ai person mund të fillojë të vendosë ose të rivendosë kontrollin, duke kulmuar në mënyrë ideale me përshtatjen. Përshtatja është diskutuar në lidhje me rrugët kontribuese, të përbërë nga mirëkuptimi, kontrolli, vetë-përmirësimi, përkatësia dhe besimi. Të kuptuarit lehtëson përshtatjen kur dikush fiton një vlerësim të saktë të episodit të stresit, përpara veprimit. Kontrolli kërkohet nëpërmjet mjeteve të drejtpërdrejta ose të tërthorta. Përmirësimi i vetvetes përfshin vendime që çojnë në performancë më të mirë nëpërmjet përpjekjeve dhe mësimit të qëllimshëm. Besimi përcakton besimin e interpretuesit se mbështetja sociale brenda kontekstit të performancës mban në mendje interesat më të mira të interpretuesit, se mbështetësit janë të lavdërueshëm dhe se ata do të veprojnë kur të nevojitet ndihma. Përkatësia, si besimi, është një rrugë sociale. Megjithatë, nëpërmjet përkatësisë lehtëson përkatësitë sociale që nga ana e tyre e bëjnë besimin më të mundshëm. Secila prej këtyre pesë rrugëve të përshtatjes mund të kalojë në një proces më të madh përshtatjeje, dhe kështu me rezultatin e përshtatjes.

Asimilimi në sport

Asimilimi i referohet integrimit të një kulture në një tjetër. Ky integrim mund të përfshijë ndryshime në karakteristikat kulturore si gjuha, pamja, ushqimi, muzika dhe feja midis zakoneve të tjera. Në këtë integrim të kulturave ndikojnë edhe vlerat dhe besimet kulturore. Asimilimi është i rëndësishëm për performancën sportive në atë që sportet ndodhin në kontekstin e kulturës, shoqërisë dhe politikës. Përveç kësaj, çdo sport ka kulturën dhe karakteristikat e veta që mund të reflektojnë ose të jenë në kontrast me vlerat dhe besimet e shoqërisë dhe të atletëve individualë që luajnë një sport të caktuar. Asimilimi mund të ndikojë në llojin e sportit që një atlet zgjedh dhe rolet e marra brenda sportit dhe gjithashtu mund të shfaqet në ndërveprimet dhe marrëdhëniet me shokët e skuadrës dhe trajnerët. Në mënyrë tipike, asimilimi kulturor përfshin një grup të nënpërfaqësuar (pakicë) që integrohet në kulturën e një grupi dominues. Një atlet nga Samoa e Amerikës rurale që luan futboll amerikan në një kolegj urban në Shtetet e Bashkuara, për shembull, mund të integrohet në grupin kulturor dominues të qytetit në të cilin luan duke adoptuar praktikat kulturore të atij rajoni.
Asimilimi mund të ndodhë gjithashtu nga drejtimi i grupit dominues në grupin e nënpërfaqësuar, megjithëse kjo është më pak e zakonshme. Për shembull, një atlet i bardhë që luan futboll amerikan në një kolegj kryesisht me ngjyrë mund të asimilohet ndaj kulturës së kolegëve të tij studentë, kampusit dhe shokëve të skuadrës, të cilat mund të mos pasqyrojnë kulturën dominuese në vetvete. Për më tepër, asimilimi nuk është një proces që është linear me një pikë fundore të fundme të asimilimit; përkundrazi është një proces që është vazhdimisht në zhvillim. Atletët individualë mund të asimilohen në shkallë të ndryshme bazuar në faktorë situativë, historikë dhe të tjerë. Kështu, një emigrant kuban që luan bejsboll profesionist mund të jetë më pak i asimiluar rreth shokëve ose trajnerëve të tjerë kubanë ose të Amerikës Latine, ndërsa ai mund të jetë më i asimiluar rreth shokëve të skuadrës dhe trajnerëve nga kulturat e tjera. Me fjalë të tjera, asimilimi është një proces në zhvillim që mund të jetë i varur nga shteti dhe gjithashtu pasqyron evolucionin e asimilimit të një atleti.

Kolektivizmi dhe Individualizmi

Klientët në kontekstet e psikologjisë së sportit dhe ushtrimeve janë nga një larmi prejardhjesh kulturore. Termat individualizëm dhe kolektivizëm janë integruar së fundi në psikologjinë sportive si elementë të një kriteri me anë të të cilit mund të kuptohet këndvështrimi kulturor i klientit. Individualizmi shpesh është lidhur me klientët e zakonshëm që janë të bardhë dhe nga hemisfera perëndimore. Në të kundërt, njerëzit e karakterizuar përgjithësisht si kolektivë në qasjen e tyre ndaj vetvetes dhe botës, shpesh janë përshkruar si me origjinë amerikano-jugore ose aziatike, ose si të lindur dhe rritur në komunitete me mendje kolektive, si një kibut izraelit ose një rezervat aborigjen. Megjithatë, të supozohet se çdo atlet i lindur dhe i rritur në një komunitet kolektiv duhet të jetë grupor, ose që çdo klient i socializuar në një kontekst individualist duhet të udhëhiqet nga objektivat personale, sigurisht që do të ishte shumë e thjeshtë.

Çfarë është kompetenca kulturore?

Psikologjia e sportit dhe e ushtrimeve tradicionalisht është kuptuar se përbëhet nga një grup aftësish dhe bazash teorike të distancuara nga kultura. Këto aftësi janë mësuar në mjediset arsimore pas të mesme dhe janë paraqitur në tekste shkollore autoritare. Megjithëse lexuesit në fillim mund të mos e njohin atë që qëndron nën sipërfaqen e këtyre shkrimeve, një vështrim më i afërt sugjeron se ato janë në fakt të informuar kulturalisht dhe në lidhje me një kulturë, që sugjeron një kompetencë kulturore shumë specifike, të cilësuar lirisht si evropiane me origjinë. Kështu, praktikuesi ose studiuesi që punon brenda një grupi që përputhet me praktikat kryesore kulturore është i angazhuar në punë kompetente kulturore, të destinuara vetëm për atë popullatë.

Siguria Kulturore

Gjatë 10 viteve të fundit, ka pasur një diskutim të konsiderueshëm kushtuar kompetencës multikulturore brenda profesioneve të këshillimit. Këto diskutime vetëm tani kanë filluar të shfaqen brenda certifikimit të psikologjisë së sportit dhe ushtrimeve. Synimi përmes trajnimit multikulturor është t’u ofrojë klientëve të synuar shërbime shëndetësore që përputhen më ngushtë me sfondin e tyre specifik kulturor. Megjithatë, ekziston një dallim midis grumbullimit të kompetencave multikulturore dhe aftësive që i përkasin drejtpërdrejt një klienti në lidhje me përvojën kulturore. Ndarja ndërmjet kompetencave kulturore dhe veçantisë së secilit klient përcakton nëse shërbimet janë të sigurta kulturalisht.

Diversiteti në Sport

Koncepti i diversitetit përfshin një gamë të gjerë cilësish dhe karakteristikash që i dallojnë njerëzit nga njëri-tjetri. Diversiteti përdoret gjerësisht për t’iu referuar karakteristikave demografike, duke përfshirë, por pa u kufizuar në, seksin, racën, përkatësinë etnike, orientimin seksual, klasën, statusin e aftësisë, moshën, origjinën kombëtare, besimet fetare dhe arsimin. Sporti është një mjedis i larmishëm që përfshin individë me prejardhje të ndryshme kulturore dhe racore. Profesionistët e psikologjisë së sportit dhe ushtrimeve punojnë dhe studiojnë këto grupe të ndryshme atletësh, ushtrues dhe trajnerësh. Shoqata për Psikologjinë e Aplikuar Sportive (AASP), një organizatë ndërkombëtare, multidisiplinare, profesionale që ofron certifikim për profesionistët e kualifikuar në fushën e sportit, stërvitjes dhe psikologjisë së shëndetit, përshkruan shtatë mënyra në të cilat AASP promovon në mënyrë aktive respektin dhe vlerën e diversitetit njerëzor. Brenda anëtarëve të saj dhe nëpërmjet veprimeve profesionale. Anëtarët e AASP:

• nuk bëjnë diskriminim;
• mos toleroni vërejtje që pasqyrojnë mungesë respekti për individët bazuar në paragjykimet fizike ose kulturore;
• promovimi i diversitetit njerëzor në kërkime;
• promovoni individë me prejardhje të ndryshme për t’u bashkuar dhe marrë pjesë në organizatë;
• të kërkojë edukim dhe trajnim në metodat multikulturore për t’i shërbyer më së miri klientelës së larmishme në këshillimin e psikologjisë sportive dhe ushtrimeve;
• promovimi i barazisë dhe përfaqësimit multikulturor në publikimet e AASP, prezantimet në konferenca dhe aktivitetet profesionale;
• demonstrojnë qëndrime respekti dhe respekti pozitiv ndaj të gjithë kolegëve, studentëve dhe klientëve.

Feminizmi në Sport

Feminizmi është një lëvizje për t’i dhënë fund shtypjes, veçanërisht kur lidhet me seksizmin. Feminizmi mund të merret në shumë kontekste si sporti dhe ushtrimet, ku teoricienët dhe praktikuesit angazhohen me teorinë feministe, aktivizmin feminist, politikën feministe, edukimin feminist, luftën e klasës, racës ose gjinisë feministe dhe feminizmin global në shkallë të ndryshme. Në këtë hyrje, hulumtohen mitet e zakonshme rreth feministeve. Kjo pasohet nga një diskutim i historisë, teorisë dhe avokimit feminist dhe disa vërejtje përmbyllëse

Gjinia në Sport

Gjinia ka një ndikim të qartë dhe të fuqishëm në shoqëri, dhe një ndikim veçanërisht të fuqishëm dhe të vazhdueshëm në sport dhe stërvitje. Në të vërtetë, bota e sportit duket se e ekzagjeron dhe nxjerr në pah gjininë. Sporti dhe aktivitetet fizike mbeten kryesisht të ndara nga seksi dhe të dominuara nga meshkujt. Gjinia është aq e ngulitur saqë është e vështirë të përpiqesh të jesh joseksist dhe të trajtosh të gjithë njëlloj. Për më tepër, përpjekja për t’i trajtuar të gjithë njëlloj mund t’u bëjë një shërbim të keq pjesëmarrësve.

Heteroseksizmi dhe Sporti

Heteroseksizmi, homonegativizmi dhe transparagjykimi janë paragjykime që synojnë personat lezbike, homoseksualë, biseksualë ose transgjinorë (LGBT). Këto besime dhe veprime janë të zakonshme në sport dhe ndikojnë negativisht të gjithë pjesëmarrësit, pavarësisht nga orientimi i tyre seksual ose identiteti gjinor. Kjo hyrje diskuton llojet e zakonshme të paragjykimeve me të cilat përballen pjesëmarrësit e sportit LGBT, përcakton terminologjinë përkatëse dhe vë në dukje efektet e klimës së njëanshme sportive.

Raca në Sport

Termi racë nuk përkufizohet lehtë; ai ka kuptime të ndërlikuara dhe të kontestuara të varura nga kontekstet historike dhe sociale. Në një kuptim të përgjithshëm, studiuesit brenda dhe jashtë, psikologjisë sportive (PS) e kanë konceptuar racën si me dallime biologjike dhe/ose sociale. Nga një këndvështrim biologjik, raca i referohet individëve që perceptohen nga të tjerët, dhe ndoshta nga vetë ata, si posedues të veçorive biologjike dalluese, të trashëguara (p.sh., ngjyra e lëkurës). Njerëzit që pajtohen me një perspektivë biologjike zakonisht e konsiderojnë racën si një kategori fikse, objektive, homogjene. Supozimet e qëndrueshme nga kjo perspektivë përfshijnë argumentin se njerëzit mund të ndahen në “raca” të shkëputura biologjikisht dhe/ose kategori statike të përfaqësimit të racave të veçanta dhe se ngjashmëritë brenda dhe ndryshimi midis këtyre grupeve mund të reduktohen në pamjen, aftësinë, sjelljen dhe karakteristikat psikologjike. Nga një këndvështrim social, supozimet e mësipërme shihen si të thjeshta dhe problematike, pasi raca nuk mund të reduktohet vetëm në një kategori shkencore, neutrale dhe monolitike (d.m.th., gjithëpërfshirëse që përfaqëson një perspektivë ose përvojë të vetme). Në vend të kësaj, raca konceptohet si një fenomen i ndërtuar shoqërisht, kuptimi i të cilit varet nga ndërveprimet e ndërlikuara dhe të ndërlikuara ndërmjet proceseve shoqërore dhe përvojave të jetuara. Kështu, nga një këndvështrim social konstruktivist, termi racë nuk shihet si një term fiks, i natyrshëm dhe biologjikisht i dhënë, por është një term i ndërtuar – kuptimi i të cilit është i rrjedhshëm në varësi të momentit kontekstual dhe interpretimeve dhe përvojave të dikujt brenda atij momenti. Shkalla në të cilën supozimet biologjike në lidhje me racën kanë duruar nuk është konfirmim i ekzistencës së tyre, por përkundrazi tregon se shpjegime të tilla kanë vazhduar me kalimin e kohës, siç janë dakorduar shoqërisht mbi mënyrat e të folurit për racën.

Racizmi në sport

Raca mund të kuptohet si një koncept që nënkupton kuptimet dhe lufton mbi pushtetin në lidhje me ngjyrën e lëkurës. Brenda shkencave sociale, shumica e konsiderojnë racën si një koncept jo biologjikisht të vlefshëm, por më tepër një ndërtim shoqëror. Çështja e racës në psikologjinë e sportit dhe ushtrimeve është e rëndësishme sepse ndërsa shumica e profesionistëve në këtë fushë janë të bardhë, klientela është e larmishme për sa i përket prejardhjes racore dhe etnike. Kjo është veçanërisht e vërtetë në sportet si bejsbolli, basketbolli dhe futbolli. Studiuesit kanë vënë në dukje se në prezantimet e konferencës së Shoqatës për Psikologji të Aplikuar Sportive (AASP), ka pasur pak përpjekje kuptimplota për të inkorporuar çështje që lidhen me identitetet racore dhe etnike. Të tjerë kanë vënë në dukje rrallësinë me të cilën raca ose identiteti etnik diskutohen në mënyrë kuptimplote në seksionet e metodave dhe rezultateve të artikujve në revistat kryesore të psikologjisë sportive dhe ushtrimeve. Në këtë kuptim, raca ka rënë në sy nga mungesa e saj. Në krahasim, fusha të tilla si psikologjia e këshillimit, infermieria dhe të tjera kanë zhvilluar në mënyrë eksplicite një grup pune akademike që merret me mënyrën se si raca mund të luajë në ndërveprimet ndërpersonale me klientët dhe pacientët.

Stereotipizimi kulturor, etnik dhe racor

Stereotipizimi përfaqëson një proces të drejtuar nga kategoria, formula dhe tepër të thjeshtuar për të bërë supozime dhe përgjithësime të gjera rreth një grupi njerëzish të cilëve u atribuohen grupe të caktuara karakteristikash. Karakteristikat që i atribuohen grupeve të identifikuara mund të jenë pozitive, neutrale ose negative dhe mund të lindin dhe mbahen relativisht lehtë kur ka veçori qartësisht të dukshme dhe të dukshme. Karakteristikat mbi të cilat formohen dhe shpallen stereotipet janë të panumërta dhe një listë kategorike jo shteruese përfshin kulturore, etnike, racore, moshë, gjini, orientim seksual, status socio-ekonomik (SES), paaftësi fizike dhe mendore, personalitet, karriera (p.sh. atletët , punë me jakë të bardhë, punë me jakë blu), ndijore (p.sh., dëgjim, shikim, nuhatje, prekje, shije), rajonale (p.sh., jugore, veriore, perëndimore, lindore), brezash (“vitet gjashtëdhjetë”, “shkolla e vjetër ,” “brezi i meje”), paraqitjet (p.sh., gjatësia, pesha, ngjyra e lëkurës) dhe statusi i marrëdhënies (p.sh. beqar, i martuar, i divorcuar, i partnerizuar). Në nivel individual, stereotipet nënkuptojnë se një person zotëron karakteristikat që pretendohet se janë pjesë e grupit që stereotipizohet. Të sakta apo jo, këto përfundime formojnë besime dhe perceptime për individin e synuar. Së fundi, stereotipizimi është një proces i kategorizimit social brenda dhe ndërgrupor, në të cilin marrin pjesë të gjitha komunitetet në mbarë botën. Si i tillë, asnjë individ apo grup nuk është i imunizuar nga të qenit stereotip ose nga përjetimi i ndikimit relativ të këtij fenomeni gjithmonë të pranishëm dhe konvencional.

Referenca:
…

INDUSTRIA E SPORTIT

Sporti punëson miliona njerëz anembanë globit, luhet ose shikohet nga shumica e popullsisë së botës dhe ka kaluar nga të qenit një argëtim amator në një industri të rëndësishme. Industria e sportit në ditët e sotme vazhdon të jetë një nga industritë më të mëdha dhe me rritje më të shpejtë në botë. Përpjekje të shumta janë bërë për të dhënë një përkufizim të industrisë së sportit dhe pavarësisht propozimeve të ndryshme të gjithë vlerësojnë rëndësinë e përgjithshme ekonomike të industrisë së sportit, duke e konsideruar atë si sektori i dytë me rritje më të shpejtë për markat, duke tejkaluar rritjen e PBB-së së shumicës së vendeve. Industria e sportit është një industri në të cilën njerëzit, aktivitetet, biznesi dhe organizatat janë të përfshirë në prodhimin, lehtësimin, promovimin ose organizimin e çdo aktiviteti, përvoje ose sipërmarrjeje biznesi të fokusuar në sport. Është tregu në të cilin bizneset ose produktet që u ofrohen blerësve të tij kanë të bëjnë me sportin dhe mund të jenë mallra, shërbime, njerëz, vende ose ide.

Zhvillimet e fundit në Industrinë e Sportit

Industria e sportit ka përjetuar rritje fenomenale në një periudhë relativisht të shkurtër. Megjithëse aktivitetet, ngjarjet dhe bizneset sportive dhe argëtuese kanë ekzistuar për një kohë shumë të gjatë, nuk ka pasur kurrë një periudhë rritjeje shpërthyese si kjo e 30 viteve të fundit. Kjo industri ka njohur jo vetëm rritjen dhe zgjerimin e tregjeve dhe produkteve aktuale por dhe shtimin e tregjeve dhe produkteve të reja duke kontribuar në këtë mënyrë edhe në rritjen ekonomike dhe nivelin e punësimit të vendeve të ndryshme. Besohet se zhvillimet në industrinë e sportit kanë prekur dhe kanë patur impakt në transport, infrastrukturë, financë, tregti, turizëm, telekomunikacion etj.
Ekspertë dhe studiues të ndryshëm në këtë fushë, vlerësojnë që kjo industri do të vazhdojë të rritet edhe në të ardhmen. Por kjo nënkupton që rritja e industrisë së sportit duhet të shkojë përkrah ndryshimeve dhe tendencave të viteve të fundit , të cilat kanë patur dhe do të kenë në vazhdim një ndikim të konsiderueshëm në këtë industri. Ndryshimet teknologjike dhe inovative, ndryshimet demografike, ndryshimet në sjelljen e konsumatorit sjellin nevojën e adaptimit të të gjithë industrisë së sportit me këto ndryshime.
Disa prej tendencave që po ndikojnë në industrinë e sportit dhe që pritet të nxisin rritjen përpara dhe të paraqesin mundësi të reja për bizneset në këtë industri janë:

• Zhvillimi dhe rritja e teknologjisë dixhitale, përfshirë shërbimet e reja të transmetimit, shikimi në celular, realiteti virtual, etj. Me teknologjinë që po ndryshon me shpejtësi të madhe, është jashtëzakonisht e rëndësishme përshtatja shpejt me tendencat e reja. Nuk ka dyshim se teknologjia do të vazhdojë të fuqizojë të gjitha aspektet e sportit.
• Zgjerimi i basteve dixhitale dhe i lojërave të fatit, tregon se industria e basteve sportive do të rritet dhe do të zërë një vend gjithmonë e më të rëndësishëm në industrinë e sportit.
• Sportet elektronike po rriten në popullaritet dhe pritet të vazhdojnë të rriten me zhvillimin e teknologjisë. Janë intensifikuar përpjekjet për të komercializuar sportet elektronike dhe për të shfrytëzuar fuqinë e tyre në angazhimin e audiencës duke treguar që ky sektor është i përgatitur për rritje të mëtejshme të fuqishme.

Dixhitalizimi, gjithëpërfshirja dhe qëndrueshmëria konsiderohen tre nga tendencat më të rëndësishme në industrinë e sportit – dhe ato kërkojnë gjithashtu një ndryshim thelbësor në marketingun sportiv. Në shoqërinë moderne, udhëzimet bazë të zhvillimit njerëzor në janë zhvillimi i industrisë, përparimi i teknologjisë, zhvillimi i komunikimit dhe globalizimi i përgjithshëm, i cili mundëson krijimin e një dege specifike të industrisë sportive. Sporti modern po përshtatet gjithnjë e më shumë me mënyrën se si zhvillohet biznesi në treg, ku shteti ka ruajtur rolin e tij të financuesit dhe asistuesit për sportin. Sigurisht, industria sportive sot mund të shihet si një degë e industrisë e cila reflektohet në ndërtimin e objekteve sportive, prodhimin e pajisjeve sportive, veshjeve dhe këpucëve, ofrimin e shërbimeve në drejtim të turizmit sportiv, organizimin e eventeve gala sportive dhe si përhapëse e konsumizmit, aktiviteteve sportive dhe tregut sportiv.

Sektorët kryesorë

Industria e sportit konsiderohet një ekonomi mikse e cila përfshin organizata publike (shtetërore), private dhe vullnetare. Industria e sportit përfshin tre sektorë organizativë: publik, jofitimprurës dhe tregtar. Këto janë kategori të rëndësishme për llojet e ndryshme të organizatave të përfshira në sport dhe janë thelbësore për krijimin dhe prodhimin e produkteve, shërbimeve, programeve dhe objekteve sportive.

Kategoria e parë, sektori publik, përfshin njësitë qeveritare, agjencitë dhe departamentet. Këto organizata quhen publike sepse janë krijuar nga njerëzit dhe për njerëzit. Përfaqësuesit e zgjedhur krijojnë njësi për t’i shërbyer banorëve të një qyteti, bashkie, rajoni, shteti, krahine, territori ose vendi. Qeveritë u ofrojnë banorëve objekte të tilla si, hapësira parku, qendra rekreacioni dhe zona sportive dhe zhvillojnë programe sporti dhe rekreacioni që u shërbejnë të gjithë banorëve: fëmijëve, të rinjve, të rriturve dhe të moshuarve. Për shembull bashkitë mund të kenë një departament të parqeve dhe rekreacionit për t’ju ofruar qytetarëve programe, shërbime dhe lehtësira sportive, ose njësitë qeveritare mund të ofrojnë mbështetje financiare për organizatat sportive jofitimprurëse ose ofrojnë subvencione për organizatat profesionale sportive.

Kategoria e dytë, sektori jofitimprurës përfshin organizatat vullnetare, qëllimi kryesor i të cilave nuk është të realizojnë një fitim, por më tepër të adresojnë një kauzë sociale, një interes të veçantë dhe nevojat e anëtarëve. Në shumë raste, organizatat që fokusohen në arsim, shërbim kulturor, fetar, profesional ose publik funksionojnë si organizata jofitimprurëse. Organizata të shumta sportive dhe rekreative janë organizata jofitimprurëse. Anëtarët e këtyre organizatave zgjedhin njerëz për të shërbyer në komitetin ekzekutiv dhe bordin e drejtorëve dhe këta njerëz vendosin për drejtimin strategjik të organizatave dhe përmbushin mandatin e organizatës. Shumica e organizatave sportive ndërkombëtare, kombëtare, shtetërore, provinciale, territoriale, rajonale dhe lokale veprojnë si organizata jofitimprurëse (p.sh. Komiteti Olimpik Ndërkombëtar, Federata Shqiptare e Notit, etj ). Njëkohësisht shumë shkolla, duke nisur nga cikli fillor e deri tek universitetet të cilat janë organizata të sanksionuara dhe financuara nga qeveria, kontribuojnë në sport përmes kurrikulës së edukimit fizik, si dhe ndajnë mjediset e tyre sportive dhe rekreative me komunitetin dhe organizatat lokale sportive. Universitetet dhe shkollat profesionale mund të kontribuojnë në sport përmes trajnimit të liderëve të ardhshëm në sport (p.sh., mësues të edukimit fizik, menaxherë sporti, instruktorë, psikologë sporti, trajnerë, studiues të sportit), përmes programeve të tyre të ndryshme akademike dhe të ofrojnë një sërë programesh dhe shërbimesh sportive nxënësve të tyre (p.sh., klubet e sportit, sportet brenda shkollës, atletika ndëruniversitare, etj.).
Kategoria e tretë, sektori tregtar, përbëhet nga organizata, objektivi kryesor i të cilave është gjenerimi i fitimit. Në këtë sektor operojnë shumë organizata sportive dhe mbështetëse të tyre. Organizatat tregtare në sport përfshijnë ekskluzivitete sportive profesionale, liga dhe entitete të tjera sportive, ofruesit e sportit, prodhuesit dhe shitësit me pakicë të mallrave sportive, median sportive, si dhe koorporatat që mbështesin sportin me sponsorizime Organizatat tregtare janë në qendër të të gjithë operacioneve të industrisë së sportit dhe luajnë një rol të rëndësishëm për ofrimin e produkteve dhe shërbime sportive për popullatën.
Këta tre sektorë nuk funksionojnë të veçuar dhe, në shumë raste kanë mbivendosje të konsiderueshme. Për shembull, shteti mund të ofrojë fonde për organizatat sportive jofitimprurëse për zhvillimin e sportit dhe në këmbim, organizatat sportive jofitimprurëse t’i ofrojnë komunitetit oportunitete duke mbështetur pjesëmarrjen në sport,ose shteti është mund të përfshihet në sportin komercial, duke mbështetur ndërtimin e stadiumeve kryesore dhe objekteve të tjera sportiv. Bashkëpunimi ndërmjet organizatave brenda dhe ndërmjet sektorëve është thelbësore për suksesin e industrisë së sportit.

Referenca:
…

INFRASTRUKTURA: RIKUPERIMI URBAN PËRMES OBJEKTEVE SPORTIVE

Arkitektura dhe Dizajni në ndikim të proceseve të Rikuperimit dhe Qëndrueshmërisë

Elementet e Arkitekturës dhe Dizajnit të Rehabilitimit të Mirë

Në përputhje me trendet e fundit të dizajnit dhe arkitekturës, hapësirat e rehabilitimit këto ditë janë bërë të jenë të aksesueshme, të sigurta, mikpritëse dhe motivuese. Fokusi është kryesisht dhënia e mundësive për krijimin e këtyra hapësirave në ndihmë të komunitetit në përgjithësi por dhe në veçanti për grupin e të rinjve të angazhuar me aktivitete sportive dhe sportin në nivel amator si dhe profesional.

Rezultati është krijimi i objekteve rehabilituese që janë të afta për të arritur rezultate dhe në thelb terapeutike, falë projekteve dhe detajeve arkitektonike me qellim jo vetëm përmirësimin e kushteve të hapësirave ku kryhet rikuperimi por dhe rritja e efikasitetit dhe qendrueshmerisë ë procesit në terësi.

Në përgjithësi, qendrat e rehabilitimit ofrojnë kujdes dhe ndihmë për individët që nuk kërkojnë shërbimet e kujdesit të ofruara nga një spital, por kanë nevojë për mbështetje specifike shëndetësore. Për t’i shërbyer nevojave specifike të pacientëve të saj, këto objekte kanë nevojë për mjedise të ndërtuara që janë të përshtatura mirë.

Rekuperimi dhe Qëndrueshmëria

Për sa i përket zgjedhjes së objekteve rehabilituese, në përgjithësi, preferencat e pacientëve shpesh drejtohen drejt dhomave të pacientëve të vetëm, hapësirave të shumta të përbashkëta, aksesit në zonat e jashtme, hapësirave të bollshme terapeutike dhe mjediseve të dizajnuara për të përfshirë elemente të privatësisë duke promovuar komunitetin.

Ajo çfarë nuk mendohet në terësi eshtë elementi i “të ndjerit mire”, një element i cili anashkalohet dhe nuk lehtëson pacientet dhe familjet e tyre.

Objektet rehabilituese në përgjithësi duhet t’u ofrojnë pacientëve mjedise të përshtatshme për shërimin fizik. Duke izoluar terapinë fizike në një dhomë; këto hapësira nuk lehtësojnë lëvizjen, nxitjen e shqisave dhe nuk ndihmon pacientët në shërimin e tyre.

Për shembull, nje sistem i mirëmenduar lidhës me itinerare i objekteve rehabilituese, si korridore ose hapësira kalimi, mund të lejojnte terapinë fizike të zgjerohej përmes arkitekturës së ndërtesës dhe t’u sigurojë pacientëve seanca më interaktive dhe dinamike.

Si rrjedhojë më poshtë mund të cilesohen disa elementë fizik të cilët në kombinim me krijimin e hapësirave arkitektonike të veçanta do ndihmonte në këtë proces.

TRUPI DHE MIRËQENIA

• Trupi
• Mirëqenia e plotë
• Cilësitë e hapësirave shëruese

DIZAJNI RIKUPERUES TERAPEUTIK

• Kujdesi Tranzicional
• Terapia fizike
• Përfitimet e Ushtrimit
• Aspekti i kohës dhe nivelet e ndihmës
• Ecja terapeutike

Rikuperimi Fizik si Proces

Rikuperimi fizik është procesi aktiv me të cilin personat e paaftë nga lëndimi ose sëmundjet punojnë me specialistë drejt shërimit të plotë – ose nëse është një shërim i plotë e pamundur, në një gjendje optimale fizike, mendore dhe sociale. Përmes ushtrimeve dhe aktivitetit fizik, pacientëve u rimësohen funksionet bazë të lëvizjes deri të dëshmuar të aftë për të përballuar vetë. Objektivi kryesor i kësaj terapie është që pacienti të riintegrohet në shoqëri. Si e tillë, fizioterapia është një komponent i rëndësishëm i procesit të shërimit të dikujt për shkak të aftësisë për të lëvizur lidhet me nivelin e pavarësisë së dikujt. Lëvizja është pjesë përbërëse e jetës së një personi sepse kështu e përjetojmë botën.

Megjithatë, nuk është gjithmonë i integruar mirë në procesin e shërimit. Si i tillë, dizajni në objektet e kujdesit dhe përdorimi i teknikave tradicionale, duhet të rivlerësohen. Sipas arkitektit finlandez Juhani Pallasmaa, mjedisi i ndërtuar ndonjëherë mund pengojnë dhe, në vend që të ndihmojnë me shërimin fizik, mund të ndërhyjnë dhe të dekurajojnë progresin.

Për shembull, dhoma të veçanta janë caktuar për terapi fizike, megjithatë, ajo argumentohet se këto hapësira shpesh bëjnë pak për të nxitur lëvizjen dhe fuqizimin trupin dhe mendjen e pacientëve me aftësi të kufizuara fizike. Megjithatë, një zgjidhje mund të gjendet përmes dizajnit arkitektonik. Pallasmaa shkruan për rëndësinë e kombinimit të të pesë shqisave brenda dizajnit dhe thotë se perceptimi ynë është e formuar nëpërmjet trupit tonë duke ndërvepruar me botën.

Palasmaa përshkruan rëndësinë e lëvizjes brenda mjediseve tona të ndërtuara, e cila lejon për t’u rilidhur me veten dhe për të reflektuar mbi botën përreth. Shpesh, arritja e këtij qëllimi rezulton të jetë e vështirë për ata me aftësi të kufizuara në lëvizje. Kështu, duke përdorur sistemin lidhës të objekteve shëndetësore, si korridoret apo shkallët ato do të lejonin që terapia të zgjerohej në të gjithë ndërtesën, duke rezultuar në hapësira që mund të ofronte zona stimuluese, ndërvepruese dhe të sigurta për pacientët për të përmirësuar gradualisht shëndetin e tyre fizik.
Me rëndësi të veçantë qendron përfshirja e elementeve të mirëqenies në mjedisin tonë të ndërtuar. Mirëqenia përkufizohet si gjendja e të qenit të lumtur, të shëndetshëm dhe të begatë. Në mënyrë që të projektohen hapësira që promovuan procesin e shërimit fizik, ne duhet të hulumtojmë se si fusha të ndryshme mund të ndikojnë pozitivisht të shëndeti i dikujt pozitivisht.

Në shembull i mirë shfaqet tek projekti i Banjove Termale të arkitektit Zviceran Peter Zumthor, në fshatin e Vals në Zvicër duke tejkaluar proceset e rikuperimit përtej qasjes tradicionale, dhe duke krijuar nje atmosferë si “eksperiencë shqisash” të pacienti, me qellim rikuperimin e tij sa me te shpejt dhe krijimin e një qendrueshmërie fizike dhe mendore.

Së fundmi, nga shembujt më të mirë të arkitekturës bashkëkohore kemi parë se si arkitektët në projektet të tyre, dhe rasti i Qendrës Sportive dhe Rehabilitimit të Universitetit Mjekësor të Varshavës përfshijnë elemente të mirëqenies dhe lëvizjes njerëzore për të krijuar hapësirat tërheqëse. Kjo Ilustron strategjitë pozitive të projektimit duke patur në vëmendje pacinetin në nevojë rikuperimi.

Referenca:
…

KOHA E LIRE DHE REKREACIONI

Ashtu si kultura dhe arti, rekreacioni, argëtimi dhe aktivitetet sportive luajnë një rol të rëndësishëm në komunitet. Përfitimet e tyre të shumta përfshijnë përmirësimin e shëndetit dhe mirëqenien e individëve, kontributin në fuqizimin e individëve dhe promovimin e zhvillimit të komuniteteve gjithëpërfshirëse. Aktivitetet rekreative, të kohës së lirë dhe sportive mund të përfshijnë individë, grupe të vogla, ekipe ose komunitete të tëra dhe janë të rëndësishme për njerëzit e të gjitha moshave, aftësive dhe niveleve të ndryshme të aftësive. Llojet e rekreacionit, kohës së lirë dhe aktiviteteve sportive në të cilat njerëzit marrin pjesë ndryshojnë shumë në varësi të kontekstit lokal dhe priren të pasqyrojnë sistemet sociale dhe vlerat kulturore.

Ndarja e rekreacionit në zona, klasifikime ose lloje të ndryshme mund të bëhet në mënyra të shumta. Lista e mëposhtme përfaqëson një nga mënyrat se si mund të kategorizohet argëtimi për programet e planifikimit të individëve, grupeve ose drejtuesve. Kategorizimi shfaqet në mënyrë të rastësishme dhe nuk tregon ndonjë renditje sipas rëndësisë.

• Aktivitete fizike
• Aktivitete sociale
• Aktivitete çlodhëse në natyrë
• Aktivitetet e artit dhe artizanatit
• Aktivitete dramatike
• Aktivitete muzikore
• Aktivitete kulturore
• Aktivitete shërbimi

Rekreacioni gjithashtu përfshin, natyrisht, aktivitete për të gjitha grupmoshat (fëmijë, të moshuar, etj.), si dhe popullata të ndryshme të veçanta (të paaftë fizikisht, të prapambetur mendor, etj.). Megjithatë, shumica e njerëzve në këto grupe ende mund të lidhen me shumë nga llojet e aktiviteteve të përmendura më lart.

Aktivitete fizike

Aktiviteti fizik përkufizohet si çdo lëvizje e vullnetshme trupore e prodhuar nga muskujt skeletorë që kërkon shpenzim të energjisë. Aktiviteti fizik përfshin të gjitha aktivitetet, me çdo intensitet, të kryera gjatë çdo kohe të ditës ose të natës. Ai përfshin si ushtrimin ashtu edhe aktivitetin e rastësishëm të integruar në rutinën e përditshme. Disa nga llojet e aktiviteteve fizike me te frekuentuarat jane:

• Intensiteti i moderuar do të thotë që ju mund të mbani ende një bisedë gjatë kryerjes së aktivitetit.
  – Ecje e shpejtë
  – Aerobikë
  – Aqua gjimnastikë
  – Noti
  – Çiklizëm
  – Kopshtaria e përgjithshme
  – Kapa haka
  – Punët e shtëpisë (p.sh. fshirja, pastrimi, pastrimi me korrent)
• Intensiteti i fuqishëm do të thotë që nuk mund të thuash më shumë se disa fjalë pa ndalur frymën.
  – Ecje/hiking
  – Vrapim/vrapim
  – Aerobi
  – Futboll, basketboll, handboll, etj.

Aktivitete sociale

Aktivitete sociale janë ato aktivitete të cilat përfshijnë komunikimin dhe rekreacioinn me aktivitetet e tjera. Ato janë të ndërtuara brenda sistemit social siç janë puna, shkolla dhe kultura. Për shembull, një takim në auditor është në thelb një aktivitet social. Për shkak të rritjes së aftësive të njerëzve për realizimin e punës dhe ndjekjen e shkollës nga shtëpia, shpesh ka nevojë për aktivitete shtesë. Po ashtu shpesh njerëzit kërkojnë aktivitete sociale të cilat janë të lidhura me interesin e tyre, hobin, botëkuptimet ose pasionin. Njerëzit janë në thelb shoqëror të tillë, që ndërveprimin social priren ta shikojnë si dicka shpërblyese apo intigruese për punën që bëjnë. Disa nga aktivitetet sociale më të zakonshme janë:

• Aktivizimi në evente sociale
• Parti festive
• Ndeshjet e futbollit
• Art & crafts
• Plazhi
• Klubi I librit
• Udhëtim kanoe
• Lojra të ndryshme zbavitëse
• Evente të ndryshme në komunitet
• Gatimi
• Kërcimi
• Festivalet
• Etj

Aktivitete kampingu dhe në natyrë (outdoor)

Kampingu është një aktivitet në natyrë që përfshin qëndrime gjatë natës larg shtëpisë, qoftë pa strehë ose duke përdorur një strehë bazë si tendë ose një automjet rekreativ. Zakonisht pjesëmarrësit largohen nga zonat e zhvilluara për të kaluar kohë jashtë në zona më të natyrshme në ndjekje të aktiviteteve që u ofrojnë atyre kënaqësi ose një përvojë edukative. Nata (ose më shumë) e kaluar jashtë e dallon kampingun nga udhëtimet ditore, piknikët dhe aktivitete të tjera të ngjashme rekreative afatshkurtra. Llojet e kampingjeve janë të ndryshme, por disa prej tyre mund të përmendim:

• Kampingjet me tendë (Tent camping)
• Kampingje me çantë shpinë-hiking (Backpacking/Hiking Camping)
• Kampingje me makina (Car camping)
• Kampingje me furgona (RV/Van Camping)
• Kampingjet e tureve të biçikletave (Bycicle Touring Camping)
• Etj

Aktivitetet Art&Craft

Këto aktivitete përfshijnë një larmishmëri aktivitetesh të cilat bëhen në mënyrë artizanale me dorë, ndër të cilat mund të rendisim:

• pikturë,
• qeramika dhe balta,
• përpunimi i drurit,
• përpunimi I metaleve
• tekstile
• etj.

Aktivitete dramatike – shfaqje, kukulla, skeçe, etj.

Aktiviteti dramatik mund të përkufizohet si “krijimi i botëkuptimit personal të koncepteve universale, abstrakte, sociale, morale dhe etike nëpërmjet përvojës konkrete të dramës”, sic janë:

• Improvizimi
• Mimika
• Lojra drame
• Lojra me role
• Dramë e maskuar
• Shfaqje kukullash
• Radio dramë
• Etj.

Aktivitete muzikore

Muzika është një stimul i fuqishëm dhe i këndshëm që mund të nxisë ndjenja pozitive dhe për këtë arsye mund të përdoret për vetë-rregullimin emocional dhe rekreativ. Aktivitetet muzikore të tilla si dëgjimi i muzikës, luajtja e një instrumenti, këndimi ose kërcimi janë gjithashtu një burim i rëndësishëm për kontaktet shoqërore, duke promovuar ndërveprimin dhe ndjenjën e përkatësisë me të tjerët. Disa nga aktivitetet muzikale rekreative janë:

• Të kënduarit
• Luajtja e instrumentave të ndryshëm muzikor
• Këngët folklorike
• Karaoke
• Kërcimi/vallzimi

Aktivitete kulturore

Aktivitetet kulturore janë sportet ose aktivitetet që kontribuojnë ose përmirësojnë zhvillimin ose vlerësimin estetik, artistik, historik, intelektual ose social të anëtarëve të publikut të gjerë. Disa nga aktivitetet rekreative kulturore janë:

• vlerësim arti,
• vlerësim muzikor,
• panele,
• grupe diskutimi,
• etj.

Aktivitete shërbimi – argëtim duke bërë gjëra për të tjerët.

Aktivitetet e shërbimit nënkuptojnë ato aktivitete të kryera nga një organizatë të cilat janë integrale dhe të nevojshme për prodhimin dhe/ose ofrimin e produkteve dhe/ose shërbimeve specifike. Rekreativiteti lidhet me argëtimin për të bërë vepra dhe organizime të ndryshme për komunitete të caktuara me problematika specifike. Llojet e aktiviteteve të shërbimeve klasifikohen në:

• Shërbimi i drejtpërdrejtë është shërbimi që ndikon drejtpërdrejt te personat, kafshët ose parqet që duam të ndikojmë. Kjo mund të përfshijë vullnetarizmin ose pastrimin e një parku.
• Shërbimi indirekt mund të marrë formën e mbledhjes së fondeve, në të cilin nuk jeni në prani të personit ose sendit që po ndikoni/suportoni.
• Avokimi është kur flisni pro ose kundër një çështjeje ose zgjidhjeje. Kur përdorim zërin tonë, ne jemi avokatë.
• Hulumtimi përfshin gjetjen e informacionit të ri që informon ose kërkon veprim. Për shembull, mbledhja e të dhënave shkencore ose anketimi i një grupi.

Referenca:
…

EDUKIMI FIZIK

Gjatë dy dekadave të fundit edukimi fizik ka pësuar një transformim të dukshëm dhe tashmë është pranuar si një pjesë e domosdoshme për një jetë të shëndetshme të njeriut.Nga ana tjetër edukimi fizik i është nënshtruar, më shumë se çdo fushë tjetër edukimi, proceseve refomuese në sistemet arsimore, perëndimore.Tendencat e sotme të shoqërive të zhvilluara, evropiane dhe më gjerë e trajtojnë edukimin fizik të lidhur ngushtë me shëndetin dhe mirëqenien personale, duke identifikuar standarde apo kompetenca të reja, bashkëkohore.

Edukimi fizik synon për të gjithë nxënësit dhe të rriturit që:

• Të krijojnë aftësitë e nevojshme për t’u marrë me veprimtari fizike gjatë gjithë jetës.
• Të ushtrohen, të paktën 60 minuta në ditë, me aktivitet fizik gjatë gjithë jetës.
• Të trajtojnë ndikimet dhe përfitimet që njeriu ka kur përfshihet në lloje të ndryshme të aktiviteteve fizike.
• Të marrin pjesë rregullisht në aktivitete të larmishme, fizike.
• Të jenë aktivë, fizikisht.
• Të vlerësojnë aktivitetin fizik si një kontribut për një mënyrë jetese të shëndetshme dhe motivuese.

Përmbajtja e Kurrikulës së Edukimit Fizik dhe Shëndetsor

Edukimi fizik konsiderohet mjeti ideal për promovimin e veprimtarisë së rregullt fizike dhe edukimin e një stili jetese, aktiv, të cilat sigurojnë mirëqenien e shëndetit të tyre mendor, emocional, fizik dhe social për të përballuar me sukses sfidat e jetës sot dhe në të ardhmen. Kurrikula “Edukim fizik, sporte dhe shëndet” përqendrohet mbi veçoritë fizike, njohëse, psikologjike e sociale të nxënësve, duke ofruar mundësi të aftësimit teorik dhe praktik të tyre, duke pasur parasysh kontributin që veprimtaria lëvizore e sportive jep në formimin fizik, mendor dhe shëndetësor, por dhe në formim të kompetencave të vlefshme përgjatë gjithë jetës. Kjo kurrikul në sistemt arsimore, evropiane e konsideron nxënësin si individ dhe njëkohësisht si pjesë aktive të grupit, ku veçojmë synimet e mëposhtme:

• Kërkohet që çdo nxënës të marrë edukim fizik në arsimin parauniversitar nëpërmjet orëve mësimore të detyrueshme nga arsimi parashkollor deri në përfundim të arsimit bazë, klasa IX, (K-9) me anë të 150 minutave në javë, ndërsa për shkolla në 225 minuta në javë.
• Të krijohen dhe të funksionojnë në mënyrë aktive rrethet shkollore, sportive, veprimtaritë e të cilave të jenë jashtë detyrimit të realizimit të orëve mësimore.
• Veprimtaritë e rretheve sportive të mundësojnë përfshirjen e të gjithë nxënësve, duke mos lejuar zëvendësimin e tyre me veprimtari të tjera.
• Shkollave t’u mundësohen mjedise të brendshme fizike për aktivitete fizike, por dhe përshtatje të mjediseve të jashtme që ato të mundësojnë një edukim të shëndetshëm, fizik.
• Të parandalohen rastet kur përdoret edukimi fizik trajtohet si një dënim për nxënësit.
• Edukimi fizik dhe shëndetësor duhet të zhvillohet nga mësues të kualifikuar për këtë fushë studimi.

Edukimi fizik dhe shëndetësor synon krijimin e njohurive, shkathtësive, qëndrimeve dhe vlerave që synojnë krijimin e kompetencave të mëposhtme, si:
Kompetenca 1.Nxënësi shfaq aftësi lëvizore në përshtatje me situata të ndryshme lëvizore e sportive
Në këtë kompetencë përfshihen koordinimi, rregullimi, kontrolli, ndjesitë dhe shprehitë, aftësitë për të ekzekutuar veprime të ndryshme lëvizore në situata të larmishme të të nxënit të lidhura me lloje të shumta veprimtarish si: kombinacione me përmbajtje të lëvizjeve lokomotore (vrapimi, ecja, notimi, çiklizmi, etj.), lëvizje jo-lokomotore si (kërcimi, goditja, xhonglimi, etj.), lëvizje manipulative me dhe pa mjete, si dhe kombinacione teknike e artistike (gjimnastika artistike e ritmike)
Kompetenca 2. Nxënësi ndërvepron me të tjerët në situata të ndryshme lëvizore e sportive
Ndërveprimi me të tjerët inkurajon nxënësit të angazhohen në një proces ku ata zhvillojnë plane të ndryshme të veprimit për të përshtatur e sinkronizuar lëvizjet e tyre me ato të të tjerëve dhe për të komunikuar me njëri-tjetrin. Nxënësit mësojnë punën në grupe, kryejnë detyra të përbashkëta dhe pranojnë të bindur fitoren dhe humbjen. Duke pasur parasysh se nxënësit do të përballen me situata të ngjashme në jetën e tyre të përditshme, kjo kompetencë i ndihmon ata të zhvillojnë aftësitë sociale dhe gjykime etike të favorshme për të ndërtuar marrëdhënie harmonike ndërpersonale.
Kompetenca 3. Nxënësi përshtat një stil jete aktive e të shëndetshme
Të përshtatësh një stil jetese aktiv dhe të shëndetshëm do të thotë të krijosh mundësitë për të jetuar një jete, e cila karakterizohet nga një mirëqenie e përgjithshme fizike, mendore dhe emocionale, në të cilën një individ gëzon aftësi për të ekzekutuar çdo ditë detyra energjikisht dhe aktivisht.Gjithashtu nxënësi kryen me kënaqësi veprimtaritë e kohës së lirë dhe realizon lehtësisht kërkesat e ditës. Për një nxënës kjo kompetencë zhvillohet me edukimin e zakoneve të shëndetshme, angazhimin në forma të ndryshme të veprimtarisë fizike e sportive, të ushqyerit në mënyrën e duhur, mospërdorimin e barnave mjekësore pa këshillimin apo praninë prindërore, duke krijuar një model jetese e cila do të sillte efekte të pëlqyeshme afatshkurtra, afatmesme e afatgjata.

Fushat e të nxënit që zbatohen janë:

• Konjitive: aftësi mendore që lidhen me njohuritë e lëvizjes.
• Afektive: trajton rritjen e ndjenjave ose qëndrimet.
• Psikomotorike: lidhet me aftësitë manuale ose fizike që lidhen me lëvizjen.

Tematikat e edukimit fizik dhe shëndetsor

1.Edukim nëpërmjet veprimtarive fizike.
Kjo tematikë mundëson krijimin e aftësive lidhur me përshtatjen në skema të ndryshme, lëvizore sipas situatave të veprimtarisë fizike ose lojërave, demonstrimin dhe koordinimin në kryerjen e kombinimeve lëvizore me elemente të gjimnastikës aerobike, gjimnastikës ritmike dhe gjimnastikës në grup, zbatimin e teknikave të duhura për kryerjen e ushtrimeve që zhvillojnë qëndrueshmërinë, forcën dhe fleksibilitetit, demonstrim lëvizor në nivel të kënaqshëm të cilësive fizike në kryerjen e vrapimeve të shpejtësisë dhe qëndrueshmërisë, bashkëpunim me shokët e skuadrës, demonstrime në kryerjen e shtytjes së gjyles.
2-Veprimtari parasportive dhe sportive.
Kjo tematikë mundëson krijimin e aftësive për të zbatuar rregullore teknike në kushtet e lojërave sportive, zbatimin e teknikave të duhura të veprimeve lëvizore, zbatimin e elementeve teknike e taktike bazë, të lojërave sportive, zbatimin e veprimeve taktike të sulmit dhe të mbrojtjes, demonstrimin e aftësive të bashkëpunimi me partnerin dhe respekt ndaj kundërshtarit në lojë por dhe vendosjen e marrëdhënieve të qëndrueshme me lojtarët, si dhe aftëistë të arbitrimit në ndeshje basketbolli, volejbolli dhe futbolli.
3-Edukim në shërbim të shëndetit, mirëqenies dhe komunitetit.
Kjo tematikë mundëson menaxhimin e emocioneve në situata të ndryshme gjatë punës në grupe, në lojëra individuale dhe kolektive, krijimin e një të menduari argumentues lidhur me përfitimet që sjell zbatimi në jetën e përditshme të veprimtarisë së rregullt fizike dhe ndikimet pozitive tek shëndeti, identifikimin e shenjave të mbilodhjes prej veprimtarisë fizike, zbatimit të një plani individual, pune në funksion të përmirësimit të gjendjes fizike, por dhe të një plani individual për të ushqyerit të shëndetshëm, zbatimin e rregullave për raste traumash, varësisë nga drogat, shmangien nga mbilodhja, si dhe identifikimin e burimeve kryesore të marrjes së ndihmës shëndetsore.Nga ana tjetër ndikojnë në formim dhe njohuritë lidhur me lashtësinë historike të edukimit fizik e të sportit dhe vlerat e tyre në zhvillimin e shoqërisë njerëzore, analizën e historikut të zhvillimit të sportit dhe të lëvizjes olimpike në vend, si dhe kontributin e tyre në zhvillimin e shoqërisë shqiptare, përshkrimin e përmbajtjes dhe organizimin e lojërave olimpike dhe vlerën e tyre historike e shoqërore (simbolet dhe kuptimin e tyre etj,.), identifikimin e vlerave të veprimtarive të ndryshme edukative e sportive, si dhe ndikimin negativ të anabolizantëve (dopingut) në këto veprimtari, por dhe përcaktimin e rolit të individit, i të drejtave dhe përgjegjësive si anëtar i një komuniteti të caktuar, duke kultivuar qëndrime dhe vlera personale, si: respekti, barazia, pranimi/mospranimi, toleranca dhe mungesa e tolerancës.

Një program i mirëprojektuar dhe i mirëzbatuar i edukimit fizik për nxënësit/ studentët vlerësohet si i tillë kur:

• Plotëson nevojat e të gjithë nxënësve/studentëve;
• I mban nxënësit/studentët aktivë në pjesën më të madhe të orës së mësimit të edukimit fizik;
• U krijon aftësitë e vetëmenaxhimit;
• U formon njohuri dhe aftësi të qëndrueshme për ushtrimin e aktivitetit fizik gjatë gjithë jetës.
• E bën edukimin fizik një përvojë të këndshme dhe të dëshiruar.

Vlerësimi në fushën e kurrikulës së edukimit fizik dhe shëndetsor

Vlerësimi i nxënësve në fushën e edukimit fizik dhe shëndetësor merr në konsideratë parimin se sa të shëndetshëm e ka bërë nxënësin të ushtruarit në aktivitete fizike dhe në sporte të ndryshme.

Vlerësimi i nxënësve është një proces dhe element thelbësor i kurrikulës dhe bazohet në rezultatet e të nxënit, përfshin gjykimin për arritjet e nxënësve (njohuri, shkathtësi, qëndrime). Vlerësimi i nxënësit kryhet nëpërmjet:

• Vlerësimit të vazhduar (vlerësimi për të nxënë) (40%),
• Vlerësimit të portofolit të nxënësit (20%),
• Vlerësimit me test përmbledhëse (vlerësimi i të nxënit) (40%).

Vlerësimi i vazhduar bazohet në vëzhgimet dhe gjykimet e mësuesit, që shpesh quhet vlerësim formues, i cili mbledh të dhëna rreth të nxënit të nxënësve gjatë procesit të të nxënit. Ky lloj vlerësimi mundëson që mësuesi të identifikojë pikat e forta të nxënësve, problemet dhe vështirësitë që ata kanë dhe të japë reagime të menjëhershme, të cilat i ndihmojnë nxënësit të mësojnë dhe zhvillohen më mirë, fizikisht. Gjithashtu, vlerësimi për të nxënë/vlerësimi i vazhduar ndihmon mësuesin të planifikojë punën për të zhvilluar mësimin në mënyrë më efektive. Fokusi kryesor i vlerësimit për të nxënë/ vlerësimit të vazhduar është që nxënësi të përmirësojë të nxënit e tij, si dhe të motivohet më shumë për të mësuar.

Portofoli i nxënësit që është koleksionim sistematik i detyrave dhe punimeve krijuese dhe hulumtuese të kryera nga nxënësi përgjatë periudhës për të dëshmuar zhvillimin e kompetencave (njohurive, shkathtësive, qëndrimeve në fushën e e dukimti fizik dhe shëndetësor)
Sugjerohet që përgjatë një periudhe, portofoli, në varësi të lëndës apo periudhës përmban:

• a) të paktën 2-3 detyra të nxënësit
• b) projekti kurrikular ose një nga fazat e tij.
• c) 1-2 detyra të tjera krijuese, zbatuese, hulumtuese.

Detyrat e portofolit duhet të jenë me të njëjtën temë për çdo nxënës. Produktet qe nxënësi vendos në portofol mund të jenë punime të kryera në klasë dhe/ose jashtë saj, dëshmi e kontributeve dhe talentit të nxënësit, me karakter hulumtues dhe krijues, etj. Ato të tilla si: punë praktike individuale, produkte të krijuara nga nxënësit, punime audio-vizuale, aktivitete në grup ose individuale; projekte individuale ose në grup; etj. Vlerësimi i detyrave në përmbajtje të portofolit kryhet në fund të çdo periudhe me anë të një ore të veçantë mësimore ose realizohet përgjatë tri-katër orëve mësimore të periudhës. Mësuesi e vlerëson portofolin bazuar në kriteret që ai ka caktuar.

Vlerësimi me test përmbledhës
Në përfundim të periudhës kryhet vlerësimi me test ose detyrë përmbledhëse, e cila ka për qëllim të matë nivelin e arritjeve të nxënësit për një grup të caktuar rezultatesh të nxënit. Mësuesi përzgjedh të zhvillojë test ose detyrë përmbledhëse, në varësi të veçorive të lëndës. – Testi përmbledhës është test që përmban vetëm rezultatet e të nxënit (njohuritë dhe shkathtësitë) kryesore të periudhës përkatëse. Testi/detyra përmbledhëse planifikohet nga mësuesi. kur përmbyllet një grup rezultatesh të të nxënit dhe mësuesi është i lirë ta vendosë vetë se kur do ta zhvillojë atë.

Referenca:
…

AKADEMIA E MIRËQENIES, SHËNDETIT & SPORTIT

Akademia e Mirëqenies, Shëndetit & Sportit synon të ofrojë një gamë të gjerë modulesh dhe kursesh për profesionistë të fushës së sportit, shëndetit dhe edukimit, mirëqenies, rekreacionit dhe argëtimit duke ju dhënë hapësirën e nevojshme për të rritur kapacitetin e tyre dhe për të marrë njohuritë e nevojshme për të qënë sa më profesionalë dhe efikasë në punën e përditshme me individë të targeteve dhe grup- moshave të ndryshme. Kurset dhe trajnimet e ofruara kanë kohëzgjatje të ndryshme, nga disa orë në disa muaj, në varësi të kursit apo trajnimit në të cilin interesoheni dhe regjistroheni. Kurset dhe trajnimet afatshkurtra janë mënyra më e shpejtë për të mësuar.

NJËSITË:

• EDUKIMI DHE PËRKUJDESJA SHËNDETËSORE
• EDUKIMI FIZIK DHE SPORTET
• TRAUMAT DHE RIKUPERIMI
• EDUKIMI PËR USHQYERJE TË SHËNDETSHME
• SHËNDETI MENDOR DHE MBËSHTETJA PSIKOLOGJIKE
• NDIHMA E PARË
• EDUKIMI SEKSUAL

1: EDUKIMI DHE PËRKUJDESJA SHËNDETËSORE
Edukimi shëndetësor i vazhdueshëm ka rëndësi primare në fuqizimin e individëve dhe komuniteteve për të jetuar një jetë sa më të shëndetshme. Nga ana tjetër përkujdesja shëndetësore ka për qëllim optimizmin e mirëqenies fizike dhe mendore të njeriut përmes parandalimit dhe trajtimit të sëmundjeve. Shëndeti i një individi mund të ruhet ose përmirësohet në shumë mënyra, duke përfshirë ndryshimet në sjelljen personale, stilin e jetës por edhe cilësinë e shërbimeve të kujdesit shëndetësor. Kurset e kësaj njësie do t’ju ndihmojnë të njihni specifikat e edukimit shëndetësor të grupeve vulnerable, si të realizoni edukimin shëndetësor dhe promocionin e shëndetit në mënyrë sa më kompetente, si mund të menaxhoni shërbimet mjeksore etj.

Module dhe Kurse:

• Edukimi shëndetësor i grupeve vulnerable
• Edukimi shëndetësor dhe promocioni i shëndetit
• Menaxhimi i shërbimeve mjekësore
• Kujdesi për të sëmurët terminalë
• Të njohim ushqimet që konsumojmë

2: EDUKIMI FIZIK DHE SPORTET
Edukimi fizik është një komponent i rëndësishëm për rritjen dhe zhvillimin e shëndetshëm të fëmijëve dhe të rinjve. Ky lloj edukimi është thelbësor për t’ju mësuar fëmijëve/ të rinjve rëndësinë e praktikimit të sporteve dhe aktiviteteve fizike, si edhe impaktin e tyre direkt në shëndetin fizik dhe mendor të çdo individi. Brenda kësaj njësie do të gjeni module dhe kurse për të mësuar sesi të mbështesni target-grupet që punoni (fëmijë, të rinj etj) për zhvilluar kompetencat e duhura për t’u përfshirë në mënyrë të rregullt në aktivitete fizike,

Module dhe Kurse:

• Edukim fizik për fëmijët e moshës shkollore
• Edukimi fizik për fëmijët me aftësi të kufizuar

3: TRAUMAT DHE RIKUPERIMI
Individët që praktikojnë rregullisht sporte dhe aktivitete fizike janë të ekspozuar ndaj një sërë dëmtimesh (disa mund të jenë më të lehta dhe të tjerat më serioze) të cilat ndikojnë në mënyrë direkte performacën e tyre në sport ose mund ti detyrojnë të ndërpesin totalisht aktivitetin fizik. Në të tilla situata merr vlerë terapia dhe fizioterapia e dedikuar për ta ndihmuar individin të ketë një rikuperim funksional sa më të mirë dhe më të shpejtë. Modulet dhe kurset e kësaj njësie do t’ju ndihmojnë të kuptoni si mund të ndërhyni në rastet e traumave, si mund të parandaloni dhe menaxhoni drejt këto dëmtime, si mund të udhëzoni klientët tuaj të kryejnë efektivisht aktivitetin fizik për të minimizuar ashpërsinë e dëmtimeve dhe pasojat e mundshme.

Module dhe Kurse:

• Ndërhyrja dhe menaxhimi i traumës gjatë aktiviteteve sportive
• Rehabilitimi i dëmtimeve gjatë aktiviteteve sportive
• Parandalimi i dëmtimeve gjatë sportit dhe aktiviteteve fizike
• Metoda dhe teknika të fashimit dhe lidhjes së plagëve dhe dëmtimeve
• Traumat Muskulare
• Patologjitë e Kolonës Vertebrale
• Ortopedi Infantile dhe pediatrike

4: EDUKIMI PËR USHQYERJE TË SHËNDETSHME
Një dietë e balancuar luan një rol të rëndësishëm për të pasur një jetë sa më të shëndetshme dhe më të lumtur. Zakonet e shëndetshme të të ngrënit lidhen në mënyrë direkte me ruajtjen e një peshe të mirë trupore si edhe në zvogëlimin e rrezikut të sëmundjes kronike. Nëse gjithmonë keni dashur të ushqeheni më shëndetshëm, por nuk jeni të sigurt se nga të filloni ne ofrojmë brenda kësaj njësie në ofrojmë një sërë kursesh për t’ju ndihmuar të mësoni rreth ushqimit të shëndetshëm dhe ushqyerjes së balancuar, sëmundjeve kronike dhe faktorëve të riskut të lidhur me stilin e jetëses, rëndësia e kombinimit të ushqyerjes me aktivitetin fizik, kërkesat ushqimore në përputhje me grupmoshën etj.

Module dhe Kurse:

• Ushqimi dhe ushqyerja e balancuar
• Sëmundjet kronike dhe faktorët e riskut të lidhur me stilin e jetesës
• Ushqyerja dhe aktiviteti fizik
• Kërkesat ushqimore për grupe të ndryshme individësh

7: SHËNDETI MENDOR DHE MBËSHTETJA PSIKOLOGJIKE
Shëndeti mendor i referohet mirëqenies emocionale, psikologjike dhe shoqërore të një individi. Shëndeti ynë mendor ndikon në mënyrën si mendojmë, ndiejmë, sillemi dhe përballojmë situata të vështira. Kjo njësi përmban disa kurse thelbësore për të rritur njohuritë tuaja dhe për të kuptuar ndikimin e madh që ka trauma në shëndetin mendor të individëve, do të njiheni me çështjet e mirëqenies mendore që prekin fëmijët dhe të rinjë, si edhe do të zhvilloni një sërë aftësish praktike për të ofruar mbështetje psikologjike për fëmijët në situata emergjente.

Module dhe Kurse:

• Ndikimi i traumës në shëndetin mendor
• Të rinjtë dhe shëndeti i tyre mendor
• Mbështetje psikologjike për fëmijët në situata emergjente

8: NDIHMA E PARË
Njësia e Ndihmës së Parë, si pjesë e Akademisë së Shëndetit dhe Sportit ofron një sëri kursesh për t’ju pajisur me aftësitë themelore të ndihmës së parë, duke përfshirë këtu teknikat kryesore të shpëtimit të jetës në situata emergjente. Kurset janë të dizenjuara për profesionistë që punojnë me target – grupe delikate individësh si fëmijët apo personat e moshës së tretë, por është po kaq i vlefshëm për profesionistë që punojnë në qendra rezidenciale apo komunitare. Kurset janë praktike dhe ju japin kompetencën e duhur për të qënë të përgatitur ndaj çdo sitatetë papritur me të cilën mund të përballeni në punën apo jetën tuaj personale.

Module dhe Kurse:

• Dhënia e ndihmës së parë në situatë emergjente
• Ndihma e parë për moshën pediatrike
• Ndihma e parë për personat e moshës së tretë

9: EDUKIMI SEKSUAL
Studimet shkencore kanë treguar se adoleshentët e informuar kanë më pak shanse të përfshihen në marrëdhënie seksuale të pambrojtura, më pak raste të shtatzënive të paplanifikuara dhe se, në përgjithësi, marrëdhëniet e tyre të para seksuale ndodhin në moshë të më vonshme. Ndonëse prindërit duhet të kenë një rol kritik dhe qendror në edukimit seksual të fëmijëve të tyre, shpesh ata ndihen të papërgatitur dhe nuk janë në gjendje të bëjnë biseda të tilla me fëmijët. Kjo njësi ofron kurse të përshtatura për profesionistët që punojnë me të rinjë dhe fëmijët, për ti pajisur me njohuritë e duhura për të folur me ta për edukimin seksual. Nga ana tjetër kursi i dedikuar vetëm për prindërit, synon ti ndihmojë ata të rrisin aftësitë komunikuese me adoleshentët edhe ti informojnë në mënyrën e duhur për çështje të ndryshme të lidhura me seksin dhe seksualitetin.

Module dhe Kurse:

• Edukim seksual për adoleshentët
• Edukimi seksual për prindërit

AKADEMIA E TURIZMIT, MIKPRITJES DHE REKREACIONIT

Akademia e Turizmit dhe Rekreacionit, funksionon si njësi e specializuar në ofrimin e shërbimeve të trajnimeve dhe kurseve me certifikim në fushën e industrisë së turizmit, mikëpritjes dhe rekreacionit. Këto kurse trajnimi u ofrohen target grupet të industrisë së turizmit dhe ato ndërlidhur me të dhe u përshtatet atyre që kërkojnë të përmirësojnë ose plotësojnë aftësitë e tyre aktuale, në mënyrë që të përshtaten me këtë sektor me zhvillim të shpejtë dhe në zhvillim. Misioni i akademisë është trajnimi dhe çertifikimi i profesionistëve, menaxherëve dhe specialistëve për t’iu përgjigjur kërkesave të tregut të industrisë së turizmit dhe sektorëve ndëlidhur me të; ndërmarrja e iniciativave në fushën e turizmit; këshillim për startup-e e bizneseve turistike dhe sektorëve ndërlidhur me të. Akademia e Turizmit dhe Rekreacionit vjen me dy paketa: Paketa të formimit Profesional Soft Skills dhe Paketa e Trajnimeve Profesionale. Përmbajtja e programeve garanton një cilësi dhe përshtatshmëri të lartë me interesin profesional të target grupeve të interesuara.

Njësitë

• MENAXHIM TURIZMI
• SHËRBIME PËR TURISTËT
• DREJTUES (MENAXHUES) NË MIKPRITJE (HOTELE&RESTORANTE)
• KUZHINË DHE SHËRBIME NË BAR/ RESTORANT
• SHËRBIME MIKPRITJE DHE HOTELERIE
• SMART TURIZËM

MENAXHIM TURIZMI
Menaxhimi i Turizmit, si një nga njësitë e Akademisë së Turizmit dhe Rekreacionit, ofron kurse trajnimi dhe aftësimi profesionial për atë target grup që punojnë në industrinë e turizmit apo aspirojnë për tu punësuar në sektorin e turizmit. Në këtë njësi përfshihen kurse trajnimi të cilët japin njohuri teorike dhe praktike mbi mënyrën sesi funksionojnë bizneset e turizmit, si sillen turistët dhe çfarë ndikimi ka turizmi në vendet, kulturat dhe mjedisin e tyre. Ndihmon gjithashtu për të zhvilluar një gamë të gjerë aftësish që mund të zbatohen në një larmi rolesh menaxheriale dhe sipërmarrëse në industrinë e turizmit dhe sektorët ndërlidhës. Programi thekson veçanërisht aspektet kulturore dhe politike të turizmit, modelet e tij të veçanta në shoqëri të ndryshme dhe ndikimin e tij në ekonominë rajonale dhe globale; përgatit target grupet e interesuara për të planifikuar një gamë të gjerë të aktiviteteve turistike dhe për të menaxhuar produktet turistike duke marrë parasysh rrethanat dhe kushtet ekzistuese. Kjo njësi përfshin kurse trajnimi të cilat janë të fokusuara në aspektin menaxherial në fushën e turizmit.

Modul

• Drejtues teknik në agjensi turistike dhe operator turistik
• Sipërmarrja e Agjensisë Turistike

Kurs

• Trajnim për Shitjet dhe Marketingun në Hoteleri – Turizëm
• Hyrje në Industrinë e Hoteleri- Turizmit
• Menaxhimi i Operacioneve në Front Office

SHËRBIME PËR TURISTËT
Turizmi, si produkt, shitet në formën e shërbimeve që u ofrohen turistëve, të cilët shpenzojnë të ardhura për përfitimin e shërbimit. Si e tillë shërbimet e ofruara nga bizneset apo kompanitë turistike, si ato të udhëtimit, shërbimeve në bar-restorante, etj, duhet të justifikojnë koston e turistit. Të punësuar apo ai target grup që aspiron për tu punësuar në kompani apo biznese të shërbimeve turistike duhet të rrisin kapacitetet e tyre profesionale për ofrimin e një shërimi cilësor. Akademia e Turizmit dhe Rekreacionit, nëpërmjet njësisë: SHËRBIME PËR TURISTËT ofron kurse të shkurtra dhe të gjata të trajnimit dhe perfeksionizimit në sektorin e shërbimeve turistike ku futen: shërbime të udhëtimit, shërbime të akomodimit, shërbime të ushqimit, etj.

Modul

• Udhërrëfyes Turistik Kombëtar- Kohëzgjatja
• Udhërrëfyes Turistik Lokal – Kohëzgjatja
• Udhërrëfyes Turistik – Specialitet i Veçantë (Hiking, Trekking, OffRoad, Scuba Diving, Biking Tours, Stand Up Paddle)
• Rinovim certifikimi (licensimi) për Udhërrëfyes Turistik

DREJTUES (MENAXHUES) NË MIKPRITJE (HOTELE&RESTORANTE)
Mikpritja në vetvete përfshin të gjithë larmishmërinë e shërbime që u ofrohen turistëve në akomodim apo shërbimet e pijeve dhe ushqimeve. Drejtuesi apo menaxhuesi në sektorin e mikpritjes, si një nga sektorët kyç të industrisë së turizmit, mbikqyr të gjitha detyrat administrative të një hoteli apo vendpushimi. Qëllimi i drejtuesit të një hoteli apo bar restoranti është që ti ofrojë klientit një ambient të ngrohtë, familjar me shërbim cilësor. Industria e turizmit dhe mikpritjes është gjithmonë dhe më shumë në kërkim të rritjes së cilësisë së shërbimit, sidomos kur bëhet fjalë për hotelerinë, restorantet dhe kateringun. Akademia e Turizmit dhe Rekreacionit, nëpërmjet njësisë: Drejtues (Menaxhues) në Mikpritje (Hotele&Restorante), ofron kurse kualifikimi dhe trajnimi të punonjësve apo atyre të rinjve që aspirojnë për të punuar në fushën e mikpritjes. Disa nga kurset që ofrohen nga kjo njësi janë të listuara në vijim.

Modul

• Trajnim për Agjent dhe Menaxherë në Turizëm, Mikpritje, Hoteleri dhe
• Restorante

Kurs

• Menaxhimi i Operacioneve e Ushqimeve dhe Pijeve
• Menaxhimi i Operacioneve të Mirëmbatjes Kohëzgjatja

KUZHINË DHE SHËRBIME NË BAR DHE RESTORANT
Njësia Kuzhinë dhe shërbime në bar dhe restorant vjen si nevojë e plotësimit të kërkesave të tregut të bar-restoranteve për trajnimin/kualifikimin e fuqisë punëtore, në një kohë kur industria turistike dhe sektorët e ndërlidhur me të janë në një zhvillim të hovshëm në nivel kombëtar dhe ndërkombëtar. Njësia ofron njohuritë bazë mbi sigurinë ushqimore si dhe teknikat e operimit në kuzhinë dhe shërbimet në bar dhe restorant. Nëpërmjet kurseve të trajnimit synohet aftësimi profesional I punonjësve të kuzhinës dhe bar-restoranteve. Hartimi i menusë, cilësia e përgatitjes së ushqimit si dhe mënyra e servirjes tek klienti si dhe siguria ushqimore janë elementët kyç për një shërbim cilësor. Rritja e numrit të turistëve si dhe e cilësisë që kërkohet nga ana e tyre ka rritur dhe nevojën e përgatitjes së profesionistëve në shërbimet e kuzhinës dhe shërbimeve në bar dhe restorante.

Kurs

• Siguria ushqimore

SHËRBIME MIKPRITJE DHE HOTELERIE
Shërbime mikpritje dhe hotelerie vjen si nevojë e plotësimit të kërkesave të tregut për trajnimin/kualifikimin e fuqisë punëtore, në një kohë kur industria turistike dhe sektorët e ndërlidhur me të janë në një zhvillim të hovshëm në nivel kombëtar dhe ndërkombëtar. Njësia ofron njohuritë bazë mbi teknikat operacionale të shërbimeve në mikpritje dhe hoteleri. Nëpërmjet kurseve të trajnimit që ofrohen synohet aftësimi profesional i punonjësve që shërbejnë apo synojnë të punojnë në strukturat e mikpritjes dhe hotelerisë.

Kurs

• Teknikat e Shërbimit të Mikpritjes (Horeca)

SMART TURIZËM
SMART Turizëm, është një koncept relativisht i ri, i cili është futur në industrinë e turizmit si avancim i përparimeve teknologjike dhe inovative. Ai i referohet aplikimit të teknologjisë së informacionit dhe komunikimit, për zhvillimin e mjeteve dhe qasjeve inovative për të përmirësuar turizmin. Smart Turizmi mbështetet në teknologjitë thelbësore si TIK, komunikimi celular, informatika, inteligjenca artificiale dhe realiteti virtual. Ai mbështet përpjekjet e integruara në një destinacion për të gjetur mënyra inovative për të mbledhur dhe përdorur të dhëna që rrjedhin nga infrastruktura fizike, lidhja shoqërore dhe burimet organizative dhe përdoruesit në kombinim me teknologjitë e përparuara për të rritur efikasitetin, qëndrueshmërinë, përvojat. Njësia SMART Turizëm ofron kurse trajnimi dhe specializimi për një sërë shërbimesh dixhitale që mund të ofrohen në sektorin e turizmit, të cilat rrisin cilësinë dhe shërbimin në industrinë e turizmit dhe sektorët e lidhur me të.

Kurs

• Marketimi Digjital në Turizëm
• Paketë formimi profesional soft skills në sektorin e Turizmit (Përdorimi i mediave sociale në promocionin turistik)

TRAJNIMI

Pse njerëzit përfshihen në aktivitet fizik?

Njerëzit përfshihen në ushtrime për shumë arsye: për të përmirësuar shëndetin dhe gjendjen e tyre fizike, për të arritur një ambicie sportive, për të ripërtërirë tensionin dhe stresin e jetës së përditshme, për të humbur peshë, kjo i bën ata të ndihen mirë. Pjesëmarrja në sport inkurajon bashkëpunimin në sportet ekipore, zhvillon konkurrencën, ofron një sfidë fizike dhe mundësinë për të takuar njerëz të rinj dhe për të bërë miq të rinj.

Parimet e Trajnimit

Stërvitja për të përmirësuar performancën e një atleti u bindet parimeve të stërvitjes: specifika, mbingarkesa, pushimi, përshtatja dhe rikuperimi (SORAR).

Specifikimi

Për të përmirësuar diapazonin e lëvizjes për një veprim të caktuar të përbashkët, duhet të kryen ushtrime që përfshijnë veprim të përbashkët. Është mjaft e mundur që një atlet të ketë lëvizshmëri të mirë në artikulacionet e shpatullave, por të ketë lëvizshmëri të dobët të ijeve. Kryerja e ushtrimeve të lëvizshmërisë së shpatullave mund të përmirësojë më tej lëvizshmërinë e shpatullave, por nuk do të ndikojë në lëvizshmërinë e ijeve.
Përveç zhvillimit të niveleve të përgjithshme të lëvizshmërisë në një atlet, trajnerët duhet të marrin parasysh kërkesat specifike të lëvizshmërisë së një ngjarjeje të caktuar. Trajneri mund të analizojë teknikën e ngjarjes së tij/saj, të identifikojë se cilat veprime të përbashkëta përfshihen dhe të përcaktojë se cilat duhet të përmirësohen për sa i përket gamës së lëvizjes. Për shembull, një gjuajtës mund të kërkojë përmirësime në lëvizjen e shpatullave dhe shtyllës kurrizore. Një atlet i vrapimit me pengesa mund të ketë nevojë të zhvillojë lëvizshmërinë e ijeve të tij/saj.
Sasia dhe natyra e stërvitjes së lëvizshmërisë së secilit atlet do të ndryshojë në varësi të kërkesave individuale të sportit që ushtron dhe gamës së lëvizjes së tij/saj. Mund të jetë e nevojshme të matet diapazoni i lëvizjes për veprime të veçanta të përbashkëta për të përcaktuar diapazonin aktual dhe përmirësimin e ardhshëm.
Specifikimi është një parim i rëndësishëm në stërvitjen e forcës . Ushtrimi duhet të jetë specifik për llojin e forcës së kërkuar dhe për këtë arsye lidhet me kërkesat e veçanta të veprimtarisë sportive. Trajneri duhet të dijë llojet mbizotëruese të aktivitetit muskulor të lidhur me veprintarinë e tij/saj specifike, modelin e lëvizjes së përfshirë dhe llojin e forcës së kërkuar. Edhe pse specifika është e rëndësishme, çdo orar duhet të përfshijë ushtrime të një natyre të përgjithshme (p.sh. squat). Këto ushtrime mund të mos lidhen shumë ngushtë me lëvizjet e ndonjë gare. Megjithatë, ato japin një zhvillim të ekuilibruar dhe ofrojnë një bazë të fortë mbi të cilën mund të ndërtohet një ushtrim i veçantë.
Përdorimi i mjeteve të rënda të hedhjes mund të duket zgjidhja e qartë për problemin e specifikës. Megjithatë, atleti me siguri do të zhvillojë në mënyrë të pandërgjegjshme lëvizje kompensuese në teknikën e tij/saj në përshtatjen me peshën e re duke e bërë këtë. Shumica e specialistëve të sportit konsiderojnë se mjeti stërvitor duhet të mbahet brenda 15% të peshës së konkurrencës në garat e hedhjes.

A mund të jemi specifik në shpejtësinë e lëvizjes?

Stërvitja me shpejtësi të ulët rrit ndjeshëm forcën me shpejtësi të ulët, por ka pak efekt në forcën me shpejtësi të lartë (Coyle dhe Fleming, 1980).

A ka ndonjë justifikim për stërvitjen e forcës me shpejtësi të ngadaltë për atletët që duhet të kryejnë lëvizje me shpejtësi të lartë?

Po. Trajnimi me shpejtësi të ngadaltë mund të jetë i vlefshëm në stimulimin e përshtatjes maksimale të muskujve . Rritja e muskujve (një rritje në forcën kontraktuese) lidhet me tensionin e zhvilluar brenda muskujve (Goldberg, 1975). Kur një atlet kryen punë forcash me shpejtësi të lartë, forca që ai/ajo gjeneron është relativisht e ulët dhe për këtë arsye nuk arrin të stimulojë një rritje të konsiderueshme muskulore. Nëse kryhet gjerësisht, atleti mund të mos jetë duke nxitur përshtatjen maksimale me muskujt. Kështu, atleti duhet të përdorë lëvizje të shpejta dhe të ngadalta për të trajnuar muskujt.

Mbingarkesa

Kur një atlet kryen një ushtrim lëvizshmërie, ai/ajo duhet të shtrihet deri në fund të diapazonit të lëvizjes së tij/saj. Në lëvizshmërinë aktive, fundi i diapazonit të lëvizjes njihet si pozicioni i fundit aktiv. Përmirësimet në lëvizshmëri mund të arrihen vetëm duke punuar në ose përtej pozicionit të fundit aktiv.
Një muskul do të forcohet vetëm kur detyrohet të veprojë përtej intensitetit të tij të zakonshëm. Ngarkesa duhet të rritet në mënyrë progresive në përgjigje të mëtejshme adaptive ndërsa trajnimi zhvillohet dhe stimuli i stërvitjes rritet gradualisht. Mbingarkesa mund të përparohet nga:

• rritja e rezistencës, p.sh. shtimi i 5 kg në shtangë
• duke rritur numrin e përsëritjeve me një peshë të caktuar
• rritja e numrit të grupeve të ushtrimit (punës)
• rritja e intensitetit – më shumë punë në të njëjtën kohë, pra zvogëlimi i periudhave të rikuperimit

Rikuperimi

Pushimi kërkohet që trupi të rikuperohet nga stërvitja dhe të lejojë që të ndodhë përshtatja. Një sasi e pamjaftueshme pushimi mund të çojë në mbistërvitje .

Përshtatja

Trupi do të reagojë ndaj ngarkesave stërvitore të imponuara duke rritur aftësinë e tij për të përballuar ato ngarkesa. Përshtatja ndodh gjatë periudhës së rikuperimit pas përfundimit të seancës stërvitore.
Nëse ushtrimet që zgjasin më pak se 10 sekonda ( sistemi energjetik ATP-CP ) përsëriten me një rikuperim të plotë (afërsisht 3 deri në 5 minuta), një përshtatje në të cilën depozitat e ATP dhe CP në muskuj rriten.
Më shumë energji ofrohet më shpejt dhe rrit fuqinë maksimale të prodhimit. Nëse mbingarkesat përjetohen deri në 60 sekonda, me një rikuperim të plotë, konstatohet se rezervat e glikogjenit rriten.

Efekti më i dukshëm i stërvitjes me peshë me ngarkesa të rënda në fibrat muskulore me shtrëngim të shpejtë janë muskujt më të mëdhenj dhe më të fortë ( hipertrofia ).
Shkalla e përshtatjes do të varet nga vëllimi, intensiteti dhe shpeshtësia e seancave të ushtrimeve. Në hetimin e tyre të fundit Burgomaster et al. (2008) raporton se gjashtë javë stërvitje me sprint me volum të ulët dhe me intensitet të lartë shkaktuan ndryshime të ngjashme në përshtatjet e zgjedhura të të gjithë trupit dhe muskujve skeletik si stërvitjet tradicionale të qëndrueshmërisë me volum të lartë dhe me intensitet të ulët të ndërmarra për të njëjtën periudhë ndërhyrjeje .
Hawley (2008) thekson se koha e përshtatjes mund të jetë më e shpejtë për stërvitjet e sprintit me intensitet të lartë kur krahasohet me stërvitjen e qëndrueshmërisë me intensitet të ulët , por që gjatë një periudhe më të gjatë, të dy regjimet e stërvitjes shkaktojnë përshtatje të ngjashme.

Ndërprerja e proçesit stërvitor (Detrainimi)

Gama e përmirësuar e lëvizjes mund të arrihet dhe mbahet me përdorimin e rregullt të ushtrimeve të lëvizshmërisë. Nëse një atlet ndërpret stërvitjen e lëvizshmërisë, diapazoni i lëvizjes së tij/saj do të bjerë me kalimin e kohës në ato të mbajtura nga aktivitetet e tij/saj të tjera fizike.
Kur stërvitja ndërpritet, efekti i stërvitjes gjithashtu do të ndalet. Ajo zvogëlohet gradualisht në afërsisht një të tretën e shkallës së përvetësimit (Jenson dhe Fisher, 1972). Atletët duhet të sigurojnë që ata të vazhdojnë stërvitjen e forcës gjatë gjithë periudhës së garës, megjithëse me një vëllim të reduktuar, ose forca e fituar rishtazi do të humbasë.

Çfarë rreziqesh sjell ndërprerja e proçesit stërvitor për sportistët ?

Efektet e një periudhe të gjatë pasiviteti në aftësinë fizike vijnë nga një rast studimor në Mbretërinë e Bashkuar të një kanotazhisti olimpik (Godfrey et al. 2005) , të cilit iu deshën më shumë se 20 javë për të rikuperuar gjendjen e tij fizike pas një pushimi tetë javësh.
Edhe pse atleti në fjalë mori pushim në përgjigje të nevojës për një pushim fizik dhe mendor dhe jo për shkak të sëmundjes dhe lëndimit, ky rast studimi ka implikime të qarta për atletët e lënduar.
Një sportisti elitar i kanotazhit, i peshave të rënda dhe kampioni aktual olimpik, i lejoi vetes luksin e tetë javëve të pasivitetit pas konkurrimit në Lojërat Olimpike të Sidneit në shtator të vitit 2000. Fortësia e tij fizike u vlerësua duke përdorur një test të kanotazhit në rritje të bazuar në laborator në katër raste të veçanta: tetë javë para Olimpiadës; pas tetë javësh pasiviteti; pas tetë javësh rikualifikim; dhe pas 12 javësh të tjera trajnimi.
Gjetjet kryesore ishin si më poshtë: Pas tetë javësh detrajnim:

• V02max ishte ulur me 8%. Pas tetë javësh rikualifikim ishte rritur me vetëm 4%, duke u rikthyer në vlerat para-olimpike pas 12 javësh të tjera;
• Në kulmin e konsumit të oksigjenit, fuqia ra nga një vlerë paraolimpike prej 546 W në 435 W – një ulje prej 20%. Pas tetë javësh rikualifikim ishte rritur me 15%, duke rifilluar vlerat paraolimpike pas 12 javësh të tjera;
• Fuqia në përqendrimet referencë të laktatit në gjak ra me 27%, por u kthye në nivelet pak më poshtë ose pak më lart se nivelet paraolimpike pas rikualifikimit 20 javësh.

Studiuesit rekomandojnë që programet e trajnimit të kufizojnë periudhat e plota të pasivitetit në jo më shumë se dy deri në tre javë. Duhet të shmangen periudhat e gjata të pasivitetit dhe programi i trajnimit duhet të përfshijë një formë të trajnimit “mirëmbajtjeje” ku dëshirohet një pushim i zgjatur.

Referenca:
…

PLANIFIKIMI I TRAJNIMEVE

Qëllimi i një plani trajnimi është të identifikojë punën që duhet kryer për të arritur objektivat e dakortësuara. Planet e trajnimit duhet të hartohen për të identifikuar qëllimet afatgjata dhe planet afatshkurtra për sezonin e ardhshëm. Plani i trajnimit mund të përfshijë një fletë A4 që identifikon planin e përgjithshëm për vitin dhe plane javore më të detajuara që identifikojnë aktivitetet specifike që atleti duhet të kryejë për të ruajtur formën e tij fizike.

Plani vjetor
Fillimi i vitit stërvitor varet nga rrethanat dhe objektivat e sportistit, por në përgjithësi sezoni fillon në muajin Tetor për sportistët e pistës dhe terrentit.

Mbledhja e informacionit
Faza e parë e përgatitjes së një plani stërvitor është mbledhja e informacionit bazë për atletin tuaj dhe objektivat e sezonit të ardhshëm. Lloji i informacionit për të mbledhur është si më poshtë:

Informacionet personale

• Emri, adresa, data e lindjes, numri i telefonit
• Objektivat
• Performanca (koha, lartësia, distanca)
• Teknike (zhvillimi i teknikës)
• Garat gjate sezonit
• Përvoja
• Rezultati më i mirë personal
• Rezultatet e garave në rang klubi dhe në rang kombëtar
• Pajisjet
  – Pajisjet e garës që zotëron sportisti (p.sh topin, shtizën, etj)
  – Xhaketa me peshë
  – Videokamera
• Financa
  – Nga mund të sigurohen fondet?
• Garat
  – Data e garës kryesore
  – Kampionatet Kombëtare dhe Ndërkombetare
  – Garat në rang shkolle ose universiteti
  – Koha e nevojshme për kualifikimin në gara
• Konkurentët
  – Kush janë konkurentët dhe cilat janë rezultatet e tyre më të mira?
• Rezultatet e garës të fundit
• Objektivi për garat
• Angazhimet e tjera të sportistit
  – Shkolla, puna
  – Familja dhe komuniteti social
  – Hobi dhe sportet e tjera
• Koha në dispozicion për stërvitje
• Planifikimi i pushimeve
• Cv-ja mjekësore
  – Dëmtime ose sëmundje të mëparshme
  – Problemet aktuale (diabeti, astma etj.)
  – Aksesi për mbështetje mjekësore
  – Suporti fizioterapeutik
  – Është duke marrë mjekim?- në qoftë se po, a është ajo një substancë e ndaluar?
• Mjetet e stërvitjes
  – Pista dhe pajisje të tjera vrapimi
  – Palestra dhe stërvitjet me pesha
  – Pishina, sauna dhe masazh
• Seminare dhe konferenca trajnimi
• Sezoni i kaluar
  – Çfarë mund të mësohet nga sezoni i kaluar? – aspektet e mira dhe të këqija
• Pyetjet kyçe për sportistin
  – Sa serioz është sportisti rreth përgatitjes së tij fizike?
  – Çfarë pret ai nga trajneri?

Analiza e programit të fundit
Nëse ky nuk është programi i parë që keni krijuar me sportistin, atëherë një aktivitet jetësor për të kryer është një analizë SWOT e programit të fundit të stërvitjes:

Pikat e forta

• Cilat ishin aspektet më të mira të programit dhe pse?
• Çfarë u realizua mirë dhe pse?

Dobësitë

• A ka boshllëqe në program?
• Çfarë nuk u realizua shumë mirë dhe pse?

Mundësitë

• Si mund ta përmirësojmë programin në të mirë të sportistit?

Kërcënimet

• Çfarë mund të na pengojë të arrijmë objektivat afatshkurtra dhe afatgjata?

Vlerësim i sportistit
Përpara se të fillojmë të krijojmë një program stërvitor, duhet të analizojmë sportistin për të përcaktuar pikat e forta dhe të dobëta të tij/ saj. Hapi i parë është përcaktimi i kapacitetit të tij fizik (p.sh. ndërtimi i trupit, forca, qëndrueshmëria, shpejtësia, fleksibiliteti, etj.) për të lejuar sportisin të arrijë qëllimet e dakorduara. Hapi tjetër është të vlerësojmë sportistin kundërdrejt sportisit ideal për të identifikuar pikat e forta dhe të dobëta të tyre (analiza e boshllëqeve). Adresimi i boshllëqeve mund të kërkojë nga ne të mendojmë në terma të planifikimit afatgjatë (4-8 vjet), por ne mund të vendosim objektiva realiste, por sfiduese për të filluar trajtimin e boshllëqeve për këtë makrocikël.

Periodizimi
Periodizimi është metoda e organizimit të vitit stërvitor në faza ku çdo fazë ka synimet e veta specifike për zhvillimin e sportistit.

Fazat e një viti trajnimi
Viti i trajnimit është i ndarë në 6 faza, si më poshtë:

• Faza 1 – 16 javë – Tetor, Nëntor, Dhjetor, Janar
• Faza 2 – 8 javë – Shkurt, Mars
• Faza 3 – 8 javë – Prill, Maj
• Faza 4 – 8 javë – Qershor, Korrik
• Faza 5 – 8 javë – Korrik, Gusht
• Faza 6 – 4 javë – Shtator

Përgatitja e një plani trajnimi
Hapat në hartimin e një plani stërvitor janë si më poshtë:

• Mbledhja e informacionit
• Krijimi i një modeli të planit të përgjithshëm dhe identifikimi i muajve/javëve dhe vitit
• Përcaktimi në plan, në periudhën e duhur:
  – garën kryesore
  – kampionatet zonale, shkollore, kombëtare, etj
  – garat kualifikuese
  – takimet e ndeshjeve të klubit
• Identifikimi në plan
  – blloqet (p.sh. forca, qëndrueshmëria) që do të zhvillohen në çdo fazë
  – koha e zhvillimit për çdo bllok
  – intensiteti i stërvitjes javë pas jave
  – numri i seancave stërvitore në javë
  – pikat e vlerësimit për të monitoruar progresin
• Përcaktoni njësitë e duhura të trajnimit për çdo bllok si të përshtatshme për fazën e zhvillimit.
• Gruponi njësitë stërvitore për çdo bllok në oraret e stërvitjes, duke marrë parasysh numrin e seancave stërvitore që sportisti mund të kryejë në javë, intensitetin e kërkuar të stërvitjes dhe fazën e zhvillimit.

Përparimi i Sportistit
Ndërsa një sportist avancon në aktivitetin sportive , ai zhvillohet për sa i përket sportit por edhe edukimit, karrierës, pjekurisë fizike dhe marrëdhënieve me ata që i rrethojnë.

Mesatarisht, një sportist ka të ngjarë të përballet me deri në shtatë faza tranzicioni gjatë karrierës së tij të plotë dhe ndoshta ndryshimi më i madh ndodh rreth moshës 20 vjeçare kur ata mund të jenë:

• duke hyrë në universitet ose në fillim të punësimit me kohë të plotë
• duke përparuar në një nivel me performancë të lartë
• duke u maturuar gjatë adoleshencës
• ndërtimi i një marrëdhënie ndërpersonale

Trajnerët duhet t’i marrin parasysh këto ndryshime kur planifikojnë programet stërvitore vjetore dhe afatgjata për sportistët e tyre.

Çfarë është një makrocikël, mezocikël, mikrocikël?
Një makrocikël është një periudhë (p.sh. 11 muaj) që përcakton kohën e nevojshme të përgatitjes së sportistit deri në një konkurs të madh.
Kjo mund të ndahet në periudha zhvillimore të quajtura Mesocikël. Kohëzgjatja e një mesocikli është zakonisht 4-8 javë dhe ka një objektiv specifik, p.sh. përgatitje e përgjithshme, përgatitje specifike, konkurs.
Një mikrocikli është një periudhë më e shkurtër trajnimi prej rreth 7-10 ditësh dhe përfshin informacion më të detajuar mbi intensitetin, shpeshtësinë, kohëzgjatjen dhe renditjen e seancave të trajnimit.
Lidhja në vijim ofron një shembull të një Plani Vjetor të Stërvitjes (Makrocikël, Mesocikël dhe Mikrocikël) për t’ju ndihmuar në planifikimin e programit të stërvitjes së një atleti.

Çfarë është një njësi trajnimi dhe një sesion trajnimi?
Një njësi stërvitore është një aktivitet i vetëm (p.sh. 6 × 60 metra me përpjekje 90% me rikuperim 2 minuta) me një objektiv të caktuar (p.sh. zhvillimi i qëndrueshmërisë specifike). Një sesion trajnimi përbëhet nga një ose më shumë njësi trajnimi, p.sh. njësia e ngrohjes, njësia e stërvitjeve teknike, njësia e qëndrueshmërisë së shpejtësisë dhe njësia ftohëse.

Çfarë quajmë një plan stërvitor?
Një plan stërvitor (mikrocikël) përfshin disa seanca trajnimi që mund të zgjasin nga 7 deri në 10 ditë.

Vendosja e qëllimeve të trajnimit
Vendosja e qëllimeve është një teknikë motivuese e thjeshtë, e cila mund të sigurojë një strukturë për programin e trajnimit të sportistit.

SMARTER

• S – qëllimet duhet të jenë Specifike
• M – objektivat e trajnimit duhet të jenë të matshme
• A – qëllimet duhet të jenë të rregullueshme
• R – qëllimet duhet të jenë realiste
• T – objektivat e trajnimit duhet të bazohen në kohë
• E – qëllimet duhet të jenë sfiduese dhe emocionuese
• R – qëllimet duhet të regjistrohen

Parimet themelore të stërvitjes janë:

• Frekuenca
• Intensiteti
• Koha
• Lloji i ngarkesës

Parimet themelore të nxemjes janë:

• Rritja e temperaturës
• Aktivizimi i grupeve kryesore të muskujve
• Lëvizshmëria e artikulacioneve
• Fuqizimi dhe pergatitja e trupit për të përballuar intensitetet maksimale

Elementë të tjerë të rëndësishëm gjithashtu janë:

• Hapësira – Ku zhvillohet aktiviteti?
• Detyra – Çfarë po ndodh?
• Pajisjet – Çfarë po përdoret?
• Njerëzit – Kush është i përfshirë?

Parimet bazë të stërvitjes janë:

• Specifikimi
• Mbingarkesa
• Pushimi
• Përshtatja
• Vazhdueshmëria

Mosha e trajnimit
Gjatë krijimit të një programi stërvitor, është e rëndësishme, veçanërisht për sportistët e rinj, të merret parasysh:

• Mosha kronologjike – mosha nga data e lindjes
• Mosha biologjike – zhvillimi fizik, mendor dhe emocional
• Vite trajnimi – numri i viteve që ata janë trajnuar seriozisht

Referenca:
…

PROGRAMET E TRAJNIMIT

Zhvillimi i një programi stërvitor ndihmon që të plotësohen nevojat individuale të sportisit duke marrë në konsideratë faktorë të tillë si: gjinia, mosha, pikat e forta, dobësitë, objektivat, mjediset stërvitore etj. Meqenëse të gjithë sportistët kanë nevoja të ndryshme për këtë arsye një program i vetëm i përshtatshëm për të gjithë sportistët është e pamundur të zhvillohet.

Ka disa kategori programesh trajnimi për sportistët:

Trajnim në ujë (ACUA Training)
Trajnimi ACUA është një lloj sërvitjeje që kryhet në ujë. Ushtrimet janë të ngjashme me ato që zhvillohen në tokë. Stërvitja zhvillohet në një pishinë në të cilën të gjithë mund të qëndrojnë. Rezistenca e fortë ndaj ujit e bën stërvitjen nën ujë pesë herë më efektive sesa në tokë. Lundrueshmëria e bën trupin të notojë në ujë dhe të humbasë peshë, ndërkohë që nyjet, muskujt dhe shtylla kurrizore janë të mbrojtura.
Duke përdorur pajisje shtesë (p.sh. doreza noti ose dërrasa noti) mund të rritet intensiteti i stërvitjes në ujë, duke vënë në punë të gjitha grupet e muskujve. Trajnimi ACUA është i përshtatshëm për të gjithë – nga atletët rekreativë te atletët konkurrues te pacientët rehabilitues, sepse pas lëndimeve trupi mësohet me lëvizjet shumë më shpejt dhe më butësisht sesa në tokë. Trajnimi ACUA konsiderohet një formë shumë e këndshme dhe e butë e stërvitjes me benefite të gjithanshme.

Trajnimi qarkor
Trajnimi qarkor është një mënyrë e shkëlqyer për të përmirësuar lëvizshmërinë, forcën dhe qëndrueshmërinë. Stërvitja qarkore përfshin 6 deri në 10 ushtrime forcash që kryen njëra pas tjetrës. Çdo ushtrim përsëritet disa herë ose realizohet për një minutazh të caktuar përpara se të kalohet në ushtrimin tjetër. Ushtrimet brenda çdo qarku ndahen nga një periudhë e shkurtër pushimi dhe çdo qark ndahet nga një periudhë më e gjatë pushimi. Numri i përgjithshëm i qarqeve të kryera gjatë një seance stërvitore mund të ndryshojë nga dy në gjashtë në varësi të nivelit tuaj të stërvitjes (fillestar, i mesëm ose i avancuar), periudhës suaj të stërvitjes (kompeticion) dhe objektivit tuaj të stërvitjes.

Trajnim i sistemit nervor qëndror
Sistemi nervor ndahet në sistemin nervor qendror (CNS) që përfshin trurin dhe palcën kurrizore, dhe sistemin nervor periferik (PNS) që përfshin nervat kraniale dhe nervat kurrizore. Truri përbëhet nga dy zona:

• Truri i vogël – koordinon muskujt për të lejuar lëvizje të sakta
• Diencefaloni – i cili përmban dy struktura:
  – Talamus – vepron si një stacion përcjellës për impulset nervore ndijore hyrëse, duke i dërguar ato në zonat përkatëse të trurit për përpunim
  – Hipotalamusi – i cili mban kushtet e trupit konstante p.sh. duke rregulluar temperaturën e trupit tuaj

Bompa (2005) ka identifikuar dy procese të sistemit nervor qëndror që lidhen me performancën sportive – ‘ngacmimi’ dhe ‘frenimi’. Shpejtësia me të cilën sinjalet dërgohen nga receptorët te efektorët dhe kthimi mbrapa, rezulton në nivele ngacmimi ose frenim. Për shembull, për të lëvizur trupin sa më shpejt që të jetë e mundur gjatë vrapimit, shpejtësia e transferimit të sinjalit përmes CNS gjithashtu duhet të jetë sa më e shpejtë. Receptorët dhe efektorët e një sportisti duhet të jenë optimalisht të ngacmuar dhe të pafrenuar për të rezultuar në rekrutimin optimal të fibrave muskulore me tkurrje të shpejtë.
Megjithatë, lodhja e sistemit nervor qëndror do të ngadalësojë shpejtësinë e ngacmimit, veçanërisht brenda fibrave me shtrëngim të shpejtë, të cilat lodhen shumë më shpejt se fibrat me tkurrje të ngadaltë. Rrjedhimisht, Bompa (2005) beson se ushtrimet duhet të kryhen vetëm për aq kohë sa është e mundur të arrihet ‘shpejtësia’.

Trajnim Kompleks
Trajnimi kompleks është një stërvitje që përbëhet nga një ushtrim rezistence i ndjekur nga një ushtrim pliometrik i përshtatur, p.sh.: squats pasuar nga squat kërcime, shtypje stoli i ndjekur nga shtypje pliometrike.
Logjika pas këtyre çifteve të përbashkëta të ushtrimeve është se puna e rezistencës e vë sistemin nervor qendror (CNS) në veprim të plotë. Më shumë fibra të tipit IIb janë të disponueshme për ushtrimin shpërthyes, pra një përfitim më i mirë stërvitor.
Një program kompleks trajnimi mund të përdoret në fazat e përgjithshme, specifike dhe konkurruese të trajnimit.

Trajnimi Fartlek
Ky trajnim është zhvilluar në vitet 1930 dhe kombinon stërvitjen evazhdueshme, me atë me intervale pushimi. Fartlek lejon sportistin të vrapojë në nivele të ndryshme të intensitetit në distancat e zgjedhura. Ky lloj trajnimi thekson rrugët e energjisë aerobike dhe anaerobe.

Trajnimi i rrahjeve të zemrës
Ky trajnim llogaritet duke marrë parasysh rrahjet maksimale të zemrës (HRmax) dhe rrahjet e zemrës në pushim (HR pushim). Brenda çdo zone stërvitore, efektet delikate fiziologjike përmirësojnë gjendjen tuaj fizike.

Trajnimi në kodër
Vrapimi në kodër ka një efekt forcues, si dhe rrit fuqinë e sportistit dhe është ideal për ata sportistë që duhen shpejtësitë e larta të vrapimit – futbolli, regbi, basketbolli, lojtarët e kriketit dhe madje edhe vrapuesit. Për të reduktuar mundësinë e lëndimit, trajnimi kodër duhet të kryhet pasi atleti të ketë një bazë të mirë të fortë të forcës dhe qëndrueshmërisë. Në këtë artikull, Tulloh (1992) identifikon përfitimet e formave të ndryshme të stërvitjes në kodra.

Trajnimi me topi mjekësor
Aftësia për të gjeneruar forcë dhe fuqi është një komponent thelbësor për suksesin në shumë sporte, veçanërisht në ato që përfshijnë lëvizje shpërthyese. Trajnimi me topin mjekësor, së bashku me një program trajnimi me peshë dhe stërvitje qarkore, mund të përdoret për të zhvilluar forcën dhe fuqinë. Ushtrimet specifike me topin mjekësor mund të përdoren gjithashtu si pjesë e një programi trajnimi pliometrik për të zhvilluar lëvizje shpërthyese. Trajnimi me top mjekësor është i përshtatshëm për të gjitha nivelet e aftësive, moshës, zhvillimit dhe sportit. Që një program të jetë efektiv, ai duhet të përmbajë ushtrime që përputhen me modelin e lëvizjeve të sportit.

Pliometria
Pliometria është një lloj trajnimi që përdor shpejtësinë dhe forcën e lëvizjeve të ndryshme për të ndërtuar fuqinë e muskujve. Stërvitja pliometrike mund të përmirësojë performancën tuaj fizike dhe aftësinë për të kryer aktivitete të ndryshme.
Pliometria mund të përfshijë lloje të ndryshme ushtrimesh, si shtytje, hedhje, vrapim, kërcim etj. Atletët shpesh përdorin pliometrinë si pjesë të stërvitjes së tyre, por çdokush mund t’i bëjë këto ushtrime. Njerëzit që janë në rehabilitim fizik pas një aksidenti ose dëmtimi përdorin trajnimin pliometrikë për t’u rikthyer në formë të mirë fizike.

Stërvitje me pesha
Performanca e mirë mund të jetë produkt i shumë faktorëve. Ky produkt është kryesisht rezultat i teknikës efikase, përparimit të shpejtësisë dhe maturimit të qëndrimit konkurrues mbi një bazë të shëndoshë të qëndrueshmërisë së përgjithshme, forcës së gjithanshme dhe lëvizshmërisë. Forca e përgjithshme arrihet më së miri nëpërmjet stërvitjes qarkore dhe më pas duke e përparuar këtë përmes stërvitjes me peshë.

Referenca:
…

PERFORMANCA

A. Profilizimi i performancës
Profilizimi i performances është një teknikë e vlefshme, e përdorur për të identifikuar dhe organizuar stërvitjen dhe përgatitjen fizike të një individi. Kjo teknikë mund të ofrojë informacion të rëndësishëm për atletët, të cilat mund të përdoren për të zbatuar strategji realiste të vendosjes së qëllimeve dhe për të ndihmuar në maksimizimin e motivimit të tyre të brendshëm. Profilizimi i performancës përdoret nga trajnerët sportivë për të përmirësuar performancën sportive të një individi, duke ndihmuar në promovimin dhe zhvillimin e tipareve fizike, psikologjike dhe teknike nëpërmjet vëzhgimit, edukimit dhe demonstrimit të performancës efektive. Pra, profilizimi i performancës është një metodë që lejon atletët të kuptojnë cilësitë që nevojiten për të qenë të suksesshëm në sportin e tyre, duke ju caktuar në një rol më aktiv në procesin e vlerësimit. Procesi përfshin ndërmarrjen e një analize subjektive të atletit dhe sportit të zgjedhur prej tij, vlerësimet individuale të atletit, zbatimin e teknikave të duhura stërvitore dhe vlerësimin e efektivitetit të programit.

Profilizimi i performancës mund të jetë një mjet efektiv në rritjen e vetëdijes së individit për aftësinë e tyre aktuale dhe rritjen e respektimit të programeve të ndryshme të ndërhyrjes Fleksibiliteti i profilit të performancës së tyre ka ndihmuar më parë trajnerët dhe psikologët e sportit të fitojnë një kuptim më të mirë të vizionit të atletit të tyre për një performues kampion, monitorimin e përparimit të atletëve, mospërputhjet midis trajnerit dhe atletit dhe një analizë të përmirësuar të performancës pas një ngjarjeje. Për sportet në ekip si futbolli, çdo përmirësim individual i bërë nga një atlet mund të duket se ka më pak ndikim sesa përmirësimet në një sport solo, për shembull Golf. Pas analizimit të rezultateve të profilizimit të performancës së atletëve, faza tjetër e procesit do të ishte planifikimi dhe zbatimi i një strategjie efektive të përcaktimit të qëllimeve. Megjithëse profilizimi i performancës inkurajon vetëvlerësimin e saktë nga atleti, ata mund të mos vendosin gjithmonë qëllime të përshtatshme dhe mund të kenë nevojë për udhëzime nga praktikuesi për t’i drejtuar ata drejt atyre më të përshtatshme. Rezultati i profilizimit të performancës është të motivojë atletët për të përmirësuar faktorët e performancës së tyre, duke rritur kështu aftësinë e tyre të përgjithshme. Profilizimi i performancës është demonstruar të jetë një mjet i dobishëm për çdo atlet në mënyrë që të analizojë performancën e tij në mënyrë efektive (Jones, 1993). Përmes motivimit dhe vendosmërisë, kryerjes së profilizimit të performancës dhe zbatimit të një programi të mëpasshëm të përcaktimit të qëllimeve, performanca e atletëve në stërvitje dhe gara mund të përmirësohet.
Profilizimi i performancës i referohet zbërthimit të konceptit shumë të komplikuar dhe të përgjithshëm të performancës në njësi gjithnjë e më të vogla, derisa ato të jenë mjaft specifike për të qenë të dobishme për vlerësimin e aftësive të një interpretuesi. Për shembull, ne mund t’a ndajmë performancën në pesë fusha: aftësitë fizike; vendimet taktike; aftësitë teknike; aftësitë mendore; dhe balanca performancë-jetë. Këto mund të ndahen më tej secila: për shembull, aftësitë fizike mund të ndahen në forcë, qëndrueshmëri, fleksibilitet, shpejtësi, ekuilibër etj.
Përmbajtja e një grafiku të profilizimit të performancës duket e ndryshme për sporte të ndryshme, por procesi është i njëjtë. Ka shumë përparësi të profilizimit të performancës, përveç mbështetjes së procesit të përcaktimit të qëllimeve. Profilizimi i performancës rrit komunikimin dhe diskutimin midis interpretuesve dhe trajnerëve/trajnerëve të tyre, duke i lejuar ata të ndërtojnë marrëdhënie më të forta. Ndihmon për të krijuar një gjuhë të përbashkët kur diskutohet performanca, në mënyrë që supozimet dhe keqkuptimet të mos ndikojnë në këto marrëdhënie. Së fundmi, ai hap diskutimin midis interpretuesit dhe trajnerit se ku nevojiten përmirësime dhe përpjekje, duke çuar në kuptimin e përbashkët të qëllimeve të trajnimit në të cilat duhet të përqendroheni.

B. Komponentët e performancës
Performanca është një përzierje komplekse e funksioneve biomekanike, faktorëve emocionalë dhe teknikave të stërvitjes. Performanca në një kontekst atletik është e lidhur me kërkimin e përsosmërisë. Performanca sportive ka katër aspekte të dallueshme, përfshi faktorët neuromuskularë; kontrolli mendor dhe faktorët psikologjikë; kushtet mjedisore dhe mbështetja e jashtme; dhe stërvitja.

B.1. Faktorët neuromuskulorë
Faktorët neuromuskularë që ndikojnë në performancën sportive janë zakonisht më gjithëpërfshirëset dhe përfaqësojnë ato aspekte të performancës që zënë shkallën më të madhe të fokusit dhe kohës së përgatitjes. Komponenti neuromuskular i performancës sportive ndahet në elementet e veta diskrete. Secili prej këtyre elementeve duhet të jetë objekt i qasjeve specifike të trajnimit, duke përfshirë llojin e trupit. Shumë sporte kërkojnë parametra të caktuar fizikë, psh, në futbollin amerikan apo regbin, përmasat fizike të atletit duhet të jenë të konsiderueshme. Por përmasat e mëdha trupore të lojtarëve të regbit nuk përbëjnë avantazh për vrapin apo kërcimin së larti apo gjimnastika. Një komponent tjetër është forca muskulare, si për sa i përket masës muskulore ashtu edhe fuqisë muskulore. Pavarësisht se specifikat e konstruktit ndikojnë ndjeshëm në aftësinë e një atleti, trajnimi mundëson zhvillimin e mëtejshëm të masës muskulore dhe fuqisë.
Qëndrueshmëria, e cila është aftësia e trupit për të performuar me kalimin e kohës, është thelbësore për suksesin në të gjitha sportet. Në sportet me intensitet të lartë me kohëzgjatje të shkurtër, si sprinti dhe ngritja e peshave, qëndrueshmëria është e ngjashme me shtyllën kurrizore të aktivitetit, duke ndihmuar në rikuperimin e shpejtë dhe efikas nga stresi i ngjarjes ose stërvitjes. Në sportet ku qëndrueshmëria është një aspekt qëndror, si vrapimi në distanca ose skijimi në tokë, qëndrueshmëria maksimale, e reflektuar në aftësinë e atletit për të konsumuar dhe përpunuar oksigjen, ka rëndësi parësore.
Fleksibiliteti është një aspekt tjetër me rëndësi të madhe; në fakt sa më i madh të jetë diapazoni i lëvizjes tek një atlet, aq më e madhe është aftësia për të lëvizur në mënyrë dinamike. Një atlet jo fleksibël nuk ka gjasa të arrijë ndonjëherë performancë të jashtëzakonshme atletike dhe madje është më tepër i rrezikuar nga lëndime të ndryshme.
Shkathtësia, ekuilibri dhe koordinimi janë tre elementë të tjerë të ndërlidhur ngushtë me njëri tjetrin. Këto aspekte të performancës sportive ndikohen gjithashtu nga trashëgimia dhe lloji i trupit në një shkallë të konsiderueshme, por të gjitha mund të përmirësohen përmes stërvitjes.

B.2.Kontrolli mendor dhe faktorët psikologjikë
Logjika dhe fuqia analitike ndihmojnë atletët në çdo sport që të rishikojnë qartësisht prioritetet dhe nevojën për përmirësim. Aftësia e një atleti për tu vetë-motivuar është thelbësore për suksesin, si në garë ashtu edhe në stërvitje. Përveç kësaj, kreativiteti është gjithashtu një faktor që ndan sportistët e suksesshëm nga pjesa tjetër. Kreativiteti manifestohet në lojërat në skuadër përmes taktikave të zgjuara dhe të mire-konceptuara. Në sportet individuale, kreativiteti shpesh reflektohet përmes qasjes së atletit ndaj rutinave të stërvitjes.
Disiplina është një faktor si në praktikë ashtu edhe në lojëra. Performanca e padisiplinuar do të çojë në mënyrë të pashmangshme në gabim; një dështim për t’iu përmbajtur orareve të stërvitjes nga atleti zakonisht do të rezultojë në performancë nën standarde. Niveli i vigjilencës dhe mprehtësisë mendore që atleti sjell në performancë është një funksion i një sërë faktorësh të kombinuar, duke përfshirë lodhjen fizike ose streset që nuk lidhen me sportin, si rrethanat personale, arsimimi ose presioni i punësimit.

B.3.Kushtet mjedisore dhe Mbështetja e jashtme
Stërvitja dhe mbështetja e jashtme për atletin është po aq e rëndësishme sa çdo faktor në performancën sportive. Për atletët e rinj, nëse nuk ka një prind ose grup të organizuar sportiv që ofron drejtim dhe ndihmë për atletin, suksesi është në pikëpyetje. Në disiplina të caktuara, të tilla si skitë ose patinazhi artistik, mundësia e një atleti për të përparuar në mungesë të mbështetjes nga familja apo sisteme të tjera mbështetëse, është mjaft e ulët.

B.4.Stërvitja
Stërvitja do të ndikojë në performancën sportive, pozitivisht ose negativisht pasi trajnerët ofrojnë drejtimin kryesor për një atlet për sa i përket stilit të jetës, të ushqyerit dhe teknikës sportive. Është trajneri ai që duhet të jetë i informuar në lidhje me të gjitha përparimet në sport. Mungesa e drejtimit të duhur të stërvitjes në cilindo nga këto aspekte do ta pengojë atletin të arrijë rezultatin më të mirë. Më e rëndësishmja, një trajner është një nga mbështetësit kryesorë emocionalë të atletit, për shkak të intensitetit dhe kohëzgjatjes së marrëdhënies.

Instrumentat e vlerësimit të performancës
Performanca mund të vlerësohet me 4 komponentë kryesorë; Taktike, Teknike, Fizike dhe Mendore (modeli TTPM). Atletit i kërkohet të kryejë një vetë-vlerësim të nivelit të tyre aktual në një shkallë 1-10 përpara se të vlerësojë faktorët e përzgjedhur të performancës sipas rëndësisë së tyre (1 – aspak i rëndësishëm, 10 – vendimtar). Ekzistojnë disa strategji dhe qasje për përcaktimin e qëllimeve sikunder metoda e qëllimit SMART (Specifik, i matshëm, i veprueshëm, realist, i bazuar në kohë). Një trajner i mirë ose psikolog sportiv ndihmon kalimin nga qëllimi final në objektivat më të matshëm të performancës. Një objektiv i performancës zakonisht ka të bëjë me përmirësimin e një standardi personal (psh., si përmirësimi me 10%). Objektivat duhet të jenë afatshkurtër, afatmesëm dhe afatgjatë. Ndarja e suksesit në disa faza dhe pasja e një procesi krahasimi në çdo fazë, zvogëlon gjasat për t’u mbingarkuar. Rishikimet javore ose mujore për të vlerësuar përparimin e qëllimit janë të dobishme dhe ërmirësimi i cilësisë së aktiviteteve dhe proceseve të trajnimit mund të kursejë kohë dhe të reduktojë energjinë e humbur.

Testet maksimale
Testet e performances përfshijnë matjen e përgjigjeve ndaj aktiviteteve fizike të standardizuara. Testet maksimale të ushtrimeve matin ose parashikojnë konsumin maksimal të oksigjenit dhe janë pranuar si bazë për përcaktimin e aftësisë fizike. Teorikisht, një test maksimal përcaktohet nga raporti i konsumit të oksigjenit, apo numrit të rrahjeve të zemrës në minutë dhe rritjes së mëtejshme në ngarkesë. Konsumi maksimal i oksigjenit shprehet në mënyrë tipike në lidhje me peshën trupore dhe mundëson krahasimin e individëve me masa të ndryshme trupore. Kryerja e testeve maksimale kërkon nivele më të larta të motivimit nga individi, pajisje shtesë monitorimi (p.sh., aparati elektrokardiograf) dhe staf të trajnuar. Për shkak se njerëzit shpesh janë të kufizuar nga dëmtimet kardiopulmonare, muskulo-skeletore dhe neuromuskulare si sforcimi, dispnea, lodhja, dobësia dhe dhimbja gjatë aktiviteteve të tyre të përditshme, testimi maksimal shpesh nuk këshillohet ose ka vlerë të kufizuar.

Testet Nënmaksimale
Megjithëse testimi maksimal i ushtrimeve konsiderohet si standardi i artë për vlerësimin e kapacitetit maksimal aerobik, roli i një testimi të tillë është i kufizuar te njerëzit, performanca e të cilëve mund të jetë e kufizuar për shkak të dhimbjes ose lodhjes. Testet nënmaksimale mund të përdoren për të vlerësuar kufizimet funksionale, për të vlerësuar rezultatin e ndërhyrjeve, për të matur efektet e agjentëve farmakologjikë dhe për të ekzaminuar efektin e strategjive të rikuperimit në performancën e ushtrimeve.
Testimi i ushtrimeve nënmaksimale kapërcen shumë nga kufizimet e testimit të ushtrimeve maksimale dhe është metoda e zgjedhur për shumicën e individëve të kufizuar fizikisht nga dhimbja dhe lodhja. Testet parashikuese janë teste nënmaksimale që përdoren për të parashikuar kapacitetin maksimal aerobik. Në mënyrë teorike, maten rrahjet e zemrës ose konsumi i oksigjenit në 2 ose më shumë ngarkesa pune. Testet e performancës përfshijnë matjen e përgjigjeve ndaj aktiviteteve fizike të standardizuara që zakonisht hasen në jetën e përditshme. Një shqetësim kryesor në lidhje me testimin e ushtrimeve nënmaksimale është mungesa e standardizimit të procedurave. Procedurat e përgjithshme duhet të përfshijnë informimin e personit për llojin dhe qëllimin e testit dhe udhëzimin që të shmangë çdo aktivitet të mundimshëm 24 orë përpara testimit, si dhe të shmangë një vakt të rëndë, kafeinë ose nikotine brenda 2 deri në 3 orëve pas testimi. Medikamentet e marra përpara testimit duhet të shënohen nga ekzaminuesi dhe, nëse është e përshtatshme, përdorimi i tyre duhet të jetë konsistent nga një test në tjetrin. Individi duhet të njihet me pajisjet dhe procedurat e testimit për të minimizuar ankthin. Shumë teste kërkojnë një ose më shumë seanca praktike. Nëse koha dhe burimet nuk i lejojnë këto sesione praktike, testi nuk duhet të kryhet sepse rezultatet, nuk do të jenë të vlefshme. Periudhat e duhura të pushimit, duhet të planifikohen midis praktikave dhe midis praktikës së fundit dhe testit aktual. Kryerja e një testi ecjeje nënmaksimal kërkon të paktën një seance praktike, edhe në subjekte të rinj pa dëmtime funksionale, në mënyrë që matjet të jenë të vlefshme. Numri i seancave praktike të nevojshme për t’i bërë rezultatet të vlefshme, varet nga testi dhe nga përvoja dhe kapaciteti funksional i personit që testohet.
Krahasuar me testimin maksimal të ushtrimeve, testimi i ushtrimeve nënmaksimale duket se ka zbatueshmëri më të madhe për fizioterapistët në rolin e tyre si specialistë të ushtrimeve klinike. Për të maksimizuar vlefshmërinë dhe besueshmërinë e të dhënave të marra nga testet nënmaksimale, fizioterapistët paralajmërohen qe të aplikojnë testet në mënyrë selektive bazuar në indikacionet e tyre; t’i përmbahen metodave, duke përfshirë numrin e nevojshëm të seancave praktike.

Referencat:
…

TESTET VLERËSUESE

Ekzistojnë teste të ndryshme për të matur performancën sportive. Më poshtë po listojmë disa prej tyre:

Testi i vrapimit 2.4 Km

Testimi dhe matja janë mjetet e grumbullimit të informacionit mbi të cilin merren vlerësimet dhe vendimet e mëvonshme të performancës . Në analizë, duhet të kemi parasysh faktorët që mund të ndikojnë tek rezultatet .

Objektivi
Objektivi i testit të vrapimit 2.4 km është të monitorojë zhvillimin e kapacitetit aerobik të sportistit ( VO 2 max ). Ju mund të përdorni rezultatin e testit për të parashikuar kohën e mundshme të një atleti në 1500 m, 5k dhe 10k dhe për të vlerësuar gjykimin e ritmit të tyre.

Mjetet e nevojshme
Pistë 400 metra
Kronometër
Një asistent

Si të kryhet testi
Ky test kërkon që sportisti të vrapojë 2.4 km (6 xhiro të pistës) ​​sa më shpejt që të jetë e mundur.Sportisti ben nxemje për 10 minuta. Asistenti jep komandën “Nisu”, ndez kronometrin dhe fillon provën. Asistenti e mban të informuar sportistin për kohën në fund të çdo xhiroje dhe numrin e xhirove të mbetura për të përfunduar testin.
Asistenti rregjistron kohën e realizimit të çdo xhiroje dhe kohën e nevojshme të vrapimit 2.4 km.
Koha e regjistruar përdoret për të analizuar performancën e sportistit.

Vlerësimi
Kohët e xhirove mund të përdoren për të analizuar gjykimin e ritmit të atletit dhe koha e nevojshme për të përfunduar 2.4 km mund të përdoret në kalkulatorin më poshtë për të parashikuar kohët e mundshme të sportistit për 1500m, 5km dhe 10km.

VO 2 max = 85,95 – (3,079 x Koha e kryerjes së 2.4 km [minuta]) {±2,24-2,91 ml/kg/min}.

Për të marrë një VO 2 max, 1.5km, 5km dhe 10km herë të parashikuar, futni kohën 2.4km dhe më pas zgjidhni butonin Llogarit.

Analiza
Analiza e rezultatit të testit bëhet duke e krahasuar atë me rezultatet e mëparshme të atletit për këtë test. Pritet që, me stërvitje të përshtatshme ndërmjet çdo testi, analiza do të tregojë një përmirësim në kapacitetin aerobik të sportistit (VO 2 max).

Grupi i synuar
Ky test është i përshtatshëm për sportistë aktivë.

Besueshmëria
Besueshmëria e testit i referohet shkallës në të cilën një test është i qëndrueshëm në matjen e asaj që synohet të masë. Besueshmëria do të varet nga sa i sakte është kryer testi dhe niveli i motivimit të individit për të kryer testin. Lidhja e mëposhtme ofron një sërë faktorësh që mund të ndikojnë në rezultatet dhe për rrjedhojë, në besueshmërinë e testit.

Vlefshmëria
Vlefshmëria e testit i referohet shkallës në të cilën testi mat atë që pretendon të matë dhe shkallën në të cilën konkluzionet, përfundimet dhe vendimet e bazuara në rezultatet e testit janë të përshtatshme dhe kuptimplotë. Ky test ofron një udhëzues për performancën e mundshme të atletit në të ardhmen dhe një mjet për të monitoruar efektin e stërvitjes në zhvillimin fizik të atletit.

Përparësitë
Kërkohen pajisje minimale te thjeshta per tu vendosur
Testi mund te kryehet nga dy atlete njekohesisht
Atleti mund të kryejë testin edhe ne menyre individuale

Disavantazhet
Kërkohen lehtësira specifike – binar 400 m

Testi Treadmill Astrand

Testimi dhe matja janë mjetet e grumbullimit të informacionit mbi të cilin merren vlerësimet dhe vendimet e mëvonshme të performancës . Në analizë, duhet të kemi parasysh faktorët që mund të ndikojnë në rezultatet .

Objektivi
Objektivi i Testit të Treadmill Astrand (pistës së vrapimit) është të monitorojë zhvillimin e qëndrueshmërisë së përgjithshme të atletit ( VO 2 max ).

Mjetet e nevojshme
Për të kryer këtë test, do t’ju duhet:

• Piste Vrapimi
• Kronometër
• Asistent

Si të kryhet testi
Ky test kërkon që atleti të vrapojë për aq kohë sa të jetë e mundur në një ritem te caktuar, pjerrësia e pistes se vrapimit, rritet në intervale të caktuara.
Atleti bën nxemje për 10 minuta
Asistenti vendos pistën e vrapimit me një shpejtësi prej 8,05 km/orë (5 mph) dhe një pjerrësi prej 0%
Asistenti jep komandën “Nisu”, ndez kronometrin dhe atleti fillon provën
Asistenti, pas 3 minutash në test, rregullon pjerrësinë e makinerise në 2,5% dhe më pas çdo 2 minuta pas kësaj e rrit pjerrësinë me 2,5%
Asistenti ndalon kronometrin dhe regjistron kohën kur atleti nuk është në gjendje të vazhdojë.

Vlerësimi
Nga koha totale e vrapimit, një vlerësim i VO 2 max i atletit mund të llogaritet si më poshtë:

VO 2 max = (Koha × 1,444) + 14,99

Analiza
Analiza e rezultatit të testit bëhet duke e krahasuar atë me rezultatet e mëparshme të atletit për këtë test. Pritet që, me stërvitje të përshtatshme ndërmjet çdo testi, analiza do të tregojë një përmirësim në VO 2 max të atletit.

Grupi i synuar
Ky test është i përshtatshëm për atletët e qëndrueshmërisë dhe lojtarët e sporteve të cilat kerkojne qendrueshmeri te larte (p.sh. futboll, regbi).

Besueshmëria
Besueshmëria e testit i referohet shkallës në të cilën një test është i qëndrueshëm në matjen e asaj që synohet të matë. Besueshmëria do të varet nga sa preciz është kryer testi dhe niveli i motivimit të individit për të kryer testin.

Vlefshmëria
Vlefshmëria e testit i referohet shkallës në të cilën testi mat atë që pretendon të matë dhe shkallën në të cilën konkluzionet, përfundimet dhe vendimet e marra bazuar në rezultatet e testit janë të përshtatshme dhe kuptimplotë. Ky test ofron një mjet për të monitoruar efektin e stërvitjes në zhvillimin fizik të atletit. Janë publikuar tabela VO 2 max, dhe korrelacioni me VO 2 max aktual është i lartë. Për një vlerësim të VO 2 max, shikoni tabelat e të dhënave normative VO 2 max.

Përparësitë
Kërkohet pajisje minimale
E thjeshtë për t’u realizuar.

Disavantazhet
Kërkohet pajisje speciale
Kërkohet asistent për administrimin e testit

Testi i ciklit 6-minutësh i Astrandit

Testimi dhe matja janë mjetet e grumbullimit të informacionit mbi të cilin merren vlerësimet dhe vendimet e mëvonshme të performancës . Në analizë, duhet të kemi parasysh faktorët që mund të ndikojnë në rezultatet .
Testi i ciklit 6-minutësh të Astrand u krijua nga Astrand PO në 1956.

Objektivi
Objektivi i këtij testi është të monitorojë VO 2 max të atletit.

Burimet e nevojshme
Për të kryer këtë test, do t’ju duhet:

• Ergometër me cikël
• Monitorues i rrahjeve të zemrës
• Peshore
• Kronometër
• Ndihmës

Si të kryhet testi
Ndihmësi peshon dhe regjistron peshën e atletit.
Atleti ben nxehmje për 10 minuta
Ndihmësi cakton shkallën fillestare të punës së ciklit kg-m/min (kilogram-forca matës/minutë) si më poshtë:
Mashkull nën 35 – 125 vjeç
Mashkull 35-55 – 115
Mashkull mbi 55 – 85 vjeç
Femra nën 35 – 115 vjeç
Femra 35-55 – 85
Femra mbi 55 – 60 vjeç
1 vat është e barabartë me 3600 J/orë, ose 6,1183 kg-m/min
Ky cilësim duhet të rrisë rrahjet e zemrës së atletit në 130-160 rrahje / minutë pas 2 minutash biçikletë me 60 rpm.
Ndihmësi jep komandën “NISU” dhe ndez kronometrin.
Atleti pedalon me 60 rpm për 6 minuta ndërsa ruan rrahjet e zemrës midis 130-160 bpm.
Ndihmësi regjistron rrahjet e zemrës së atletit çdo minutë.
Pas 2 minutash – nëse rrahjet e zemrës së atletit nuk janë në intervalin e synuar prej 130-160 rrahje/min, atëherë ndihmësi rregullon fuqinë e shpejtësisë së punës në përputhje me rrethanat.
Ndihmësi ndalon provën pas 6 minutash dhe regjistron fuqinë e shpejtësisë përfundimtare të punës.

Konvertoni rpm në km/orë
Fusni rrotën “Diametri” (centimetra), “rpm” dhe më pas zgjidhni butonin “Llogarit”.

Shndërroni shpejtësinë në vat
Nëse jeni duke përdorur një biçikletë të palëvizshme dhe nuk ka një cilësim të fuqisë, është e mundur të vlerësoni fuqinë bazuar në shpejtësinë tuaj (>16 km/orë). Futni shpejtësinë tuaj dhe më pas zgjidhni butonin ‘Llogarit’.

Vlerësimi
Llogaritësi i mëposhtëm përdor një seri ekuacionesh polinomiale të bazuara në Nomogramin Astrand-Rhyming
Për kalkulatorin, diapazoni i shpejtësisë së punës është: Mashkull 450-900 & Femër 300-750 kg-m/min dhe diapazoni i shpejtësisë së pulsit është: 130-160 bpm.
Për të marrë një vlerësim të VO 2 (L) dhe VO 2 max (ml/kg/min), ju lutemi shkruani, gjininë, peshën, frekuencën e pulsit dhe shpejtësinë e punës (kg-m/min) dhe më pas zgjidhni butonin ‘Llogarit’ .

Nëse vlerat e vlerësuara janë 0,00, atëherë vlerat që keni futur janë jashtë kufijve të specifikuar dhe do t’ju duhet të përdorni Nomogramin Astrand-Rhyming për të marrë vlerësimin tuaj.

Testi Balke VO 2 max

Testimi dhe matja janë mjetet e grumbullimit të informacionit mbi të cilin merren vlerësimet dhe vendimet e mëvonshme të performancës . Në analizë, duhet të kemi parasysh faktorët që mund të ndikojnë në rezultatet .

Objektivi
Objektivi i Testit Balke VO 2 max (Balke 1963) [1] është të monitorojë zhvillimin e VO 2 max të atletit.

Burimet e nevojshme
Për të kryer këtë test, do t’ju duhet:
Pista 400 m
Kronometër
Bilbil
Asistent

Si të kryhet testi?
Ky test kërkon që atleti të vrapojë sa më shumë që të jetë e mundur në 15 minuta.
Atleti ngrohet për 10 minuta.
Asistenti jep komandën “NISU”, ndez kronometrin dhe atleti fillon proven.
Asistenti:
E mban të informuar atletin për kohën në fund të çdo xhiro 400 m.
I bie bilbilit pas 15 minutash.
Regjistron distancën totale të arritur në 15 minuta deri në 10 metra më të afërt.

Vlerësimi
Bazuar në distancën e arritur në testin Horwill (1992) [2] përdor ekuacionin e mëposhtëm për të llogaritur VO 2 max të atletit:
(((Distanca totale e mbuluar ÷ 15) – 133) × 0,172) + 33,3
Për një vlerësim të VO 2 max, duke përdorur këtë ekuacioni, shkruani distancat totale të mbuluara dhe më pas zgjidhni butonin ‘Llogarit’.

Analiza
Analiza e rezultatit të testit bëhet duke e krahasuar atë me rezultatet e mëparshme të atletit për këtë test. Pritet që, me stërvitje të përshtatshme ndërmjet çdo testi, analiza do të tregojë një përmirësim në VO 2 max të atletit.
Grupi i synuar
Ky test është i përshtatshëm për atletët e qëndrueshmërisë dhe lojtarët e sporteve të qëndrueshmërisë (p.sh. futboll, regbi) por jo për individë ku testi do të ishte i papershtatshem.
Besueshmëria
Besueshmëria e testit i referohet shkallës në të cilën një test është i qëndrueshëm në matjen e asaj që synohet të matë. Besueshmëria do të varet nga sa i preciz është kryer testi dhe niveli i motivimit të individit për të kryer testin. Lidhja e mëposhtme ofron një sërë faktorësh që mund të ndikojnë në rezultatet dhe për rrjedhojë, në besueshmërinë e testit.
Vlefshmëria
Vlefshmëria e testit i referohet shkallës në të cilën testi mat atë që pretendon të matë dhe shkallën në të cilën konkluzionet, përfundimet dhe vendimet e marra bazuar në rezultatet e testit janë të përshtatshme dhe kuptimplotë. Ky test ofron një mjet për të monitoruar efektin e stërvitjes në zhvillimin fizik të atletit. Janë publikuar tabela VO 2 max, dhe korrelacioni me VO 2 max aktual është i lartë. Për një vlerësim të VO 2 max, shikoni tabelat e të dhënave normative VO 2 max.
Përparësitë
Kërkohet pajisje minimale.
E thjeshtë për t’u vendosur dhe kryer.
Më shumë se një atlet mund të kryejë testin në të njëjtën kohë.
Disavantazhet
Kërkohen lehtësira specifike – binar 400 m.
Kërkohet asistent për administrimin e testit.
Llogaritësi falas
Balke VO 2 max Calculator – një fletëllogaritëse falas e Microsoft Excel, të cilën mund ta shkarkoni dhe përdorni në kompjuterin tuaj.

Testi Chester Step

Testimi dhe matja janë mjetet e grumbullimit të informacionit mbi të cilin merren vlerësimet dhe vendimet e mëvonshme të performancës . Në analizë, duhet të kemi parasysh faktorët që mund të ndikojnë rezultatet.

Objektivi
Testi Chester Step u zhvillua nga Sykes (1998) për të monitoruar zhvillimin e sistemit kardiovaskular të atletit.

Burimet e nevojshme
Për të kryer këtë test, do t’ju duhet:

• Një stol ose shkallë 15-30 cm e lartë
• Kronometër
• Shirit metronom ose kadencë
• Monitor i rrahjeve të zemrës

Tabela e sforcimeve të perceptuara Borg 6-20
Një asistent
Lartësia e kutisë përcaktohet si më poshtë:
15 cm – është përgjithësisht i përshtatshëm për ata mbi 40 vjeç që bëjnë pak ose aspak ushtrime fizike të rregullta dhe për ata nën 40 vjeç që janë mesatarisht mbipeshë.
20 cm – është përgjithësisht i përshtatshëm për ata nën 40 vjeç që bëjnë pak ose aspak ushtrime të rregullta fizike dhe për ata nën 40 vjeç që janë mesatarisht mbipeshë.
25 cm – është përgjithësisht i përshtatshëm për ata mbi 40 vjeç që kryejnë rregullisht ushtrime fizike/ ushtrime mesatarisht të forta.
30 cm – përgjithësisht i përshtatshëm për ata nën 40 vjeç që bëjnë rregullisht ushtrime fizike / ushtrime mesatarisht të forta

Si të kryhet testi?
Para fillimit të testit, asistenti duhet të regjistrojë:

• Rrahjet maksimale të zemrës së atletit (MHR)
• 80% e rrahjeve maksimale të zemrës së atletit (MHR80)

Testi Chester Step kryhet si më poshtë:
Asistenti i shpjegon atletit kërkesat e testit:
Me metronomin do të ngjiteni lart e poshtë në kuti.
Çdo 2 minuta metronomi do të rritet me pesë hapa/minutë.
Në çdo 2 minuta do të regjistrohen rrahjet e zemrës dhe për të matur sforcimin e perceptuar në shkallën Borg dhe nëse rrahjet e zemrës suaj janë më të larta se MHR80 ose niveli i perceptuar i sforcimit është mbi një vlerë specifike, atëherë testi do të përfundojë.
Testi do të përfundojë pas 10 minutash ecje.
Vazhdo të ecësh ndërsa unë regjistroj rrahjet e zemrës tënde dhe kërkoj nivelin e perceptuar të tendosjes.
Asistenti kontrollon sad he si atleti ka kuptuar kërkesat e testit.

Vendosni metronomin në 15 rrahje/minutë
Atleti shkon lart e poshtë, duke i hedhur këmbët me rradhë, në kuti për 2 minuta.
Pas 2 minutash vendosni metronomin në 20 rrahje/min.
Asistenti regjistron rrahjet e zemrës së atletit (HR1)
Atleti identifikon vlerën e perceptuar të përpjekjes së tyre në shkallën Borg.
Nëse rrahjet e zemrës janë më të larta se vlera MHR80 e atletit ose vlera e perceptuar e përpjekjes së tyre është më e lartë se 14, atëherë ndaloni testin.

Atleti shkon lart e poshtë, duke i hedhur këmbët me rradhë, në kuti për 2 minuta.
Pas 2 minutash vendosni metronomin në 25 rrahje/min.
Asistenti regjistron rrahjet e zemrës së atletit (HR2).
Atleti identifikon vlerën e perceptuar të përpjekjes së tyre në shkallën Borg.
Nëse rrahjet e zemrës janë më të larta se vlera MHR80 e atletit ose vlera e perceptuar e përpjekjes së tyre është më e lartë se 14, atëherë ndaloni testin.

Atleti shkon lart e poshtë, duke i hedhur këmbët me rradhë, në kuti për 2 minuta.
Pas 2 minutash vendosni metronomin në 30 rrahje/min.
Asistenti regjistron rrahjet e zemrës së atletit (HR3).
Atleti identifikon vlerën e perceptuar të përpjekjes së tyre në shkallën Borg.
Nëse rrahjet e zemrës janë më të larta se vlera MHR80 e atletit ose vlera e perceptuar e përpjekjes së tyre është më e lartë se 14, atëherë ndaloni testin.

Atleti shkon lart e poshtë, duke i hedhur këmbët me rradhë, në kuti për 2 minuta.
Pas 2 minutash vendosni metronomin në 35 rrahje/min.
Asistenti regjistron rrahjet e zemrës së atletit (HR4).
Atleti identifikon vlerën e perceptuar të përpjekjes së tyre në shkallën Borg.
Nëse rrahjet e zemrës janë më të larta se vlera MHR80 e atletit ose vlera e perceptuar e përpjekjes së tyre është më e lartë se 14, atëherë ndaloni testin.

Atleti shkon lart e poshtë, duke i hedhur këmbët me rradhë, në kuti për 2 minuta.
Pas 2 minutash ndaloni testin dhe regjistroni rrahjet e zemrës së atletit (HR5).

Vlerësimi
Si minimum, do t’ju nevojiten lexime për HR1, HR2 dhe HR3 për të llogaritur VO 2 max të atletit.
Për një vlerësim të VO 2 max të atletit, futni moshën e atletit, leximet e regjistruara të rrahjeve të zemrës HR1 deri në HR5 (futni zero nëse nuk regjistrohen) dhe më pas zgjidhni butonin ‘Llogarit’. MHR, MHR80 dhe VO 2 max.

Analiza
Analiza e rezultatit bëhet duke e krahasuar atë me rezultatet e testeve të mëparshme. Pritet që, me trajnimin e duhur ndërmjet çdo testi, analiza të tregojë një përmirësim.

Grupi i synuar
Ky test është i përshtatshëm për atletët aktivë.

Besueshmëria
Besueshmëria e testit i referohet shkallës në të cilën një test është i qëndrueshëm në matjen e tij. Besueshmëria do të varet nga sa preciz është kryer testi dhe niveli i motivimit të individit për të kryer testin. Lidhja e mëposhtme ofron një sërë faktorësh që mund të ndikojnë në rezultatet dhe për rrjedhojë, në besueshmërinë e testit.

Vlefshmëria
Vlefshmëria e testit i referohet shkallës në të cilën testi mat atë që pretendon të matë dhe shkallën në të cilën konkluzionet, përfundimet dhe vendimet e marra bazuar në rezultatet e testit janë të përshtatshme dhe kuptimplotë. Ky test ofron një mjet për të monitoruar efektin e stërvitjes në zhvillimin fizik të atletit. Për një vlerësim të VO 2 max tuaj, shihni tabelat e të dhënave normative VO 2 max.

Përparësitë
Kërkohet pajisje minimale.

Disavantazhet
Kërkohet asistent për administrimin e testit. Saktësia e sforcimit të perceptuar të atletit mund të ndikojë në rezultatin e testit.

Llogaritësi
Llogaritësi i testit Chester Step – një fletëllogaritëse falas e Microsoft Excel që mund ta shkarkoni dhe përdorni në kompjuterin tuaj.

Analiza
Analiza e rezultatit të testit bëhet duke e krahasuar atë me rezultatet e mëparshme të atletit për këtë test. Pritet që, me stërvitje të përshtatshme ndërmjet çdo testi, analiza do të tregojë një përmirësim në VO 2 max të atletit.

Grupi i synuar
Ky test është i përshtatshëm për atletët e qëndrueshmërisë dhe lojtarët e sporteve të qëndrueshmërisë (p.sh. futboll, regbi) por jo për individë ku testi do të ishte kundërindikuar.

Besueshmëria
Besueshmëria e testit i referohet mënyrës se si një test është i qëndrueshëm në matjen e asaj që synohet të matë. Besueshmëria do të varet nga sa i preciz është kryer testi dhe niveli i motivimit të individit për të kryer testin. Lidhja e mëposhtme ofron faktorë të ndryshëm që mund të ndikojnë në rezultatet dhe rrjedhimisht në besueshmërinë e testit.

Vlefshmëria
Vlefshmëria e testit i referohet shkallës në të cilën testi mat atë që pretendon të matë dhe shkallën në të cilën konkluzionet, përfundimet dhe vendimet e marra bazuar në rezultatet e testit janë të përshtatshme dhe kuptimplotë. Ky test ofron një mjet për të monitoruar stërvitjen mbi zhvillimin fizik të atletit. Janë publikuar tabela VO 2 max, dhe korrelacioni me VO 2 max aktual është i lartë. Për vlerësimin tuaj VO 2 max, shihni tabelat e të dhënave normative VO 2 max.

Përparësitë
Kërkohet pajisje minimale.
E thjeshtë për t’u vendosur dhe kryer.

Disavantazhet
Kërkohet pajisje special.
Kërkohet asistent për administrimin e testit.

Referenca:
…

EFEKTET MJEDISORE

Gjatë karrierës së një sportisti ndodhin shumë gjëra që sjellin ndryshime në mjedisin e tij. Në fazat e hershme, ndryshimet më të zakonshme përfshijnë udhëtime të gjata, të lodhshme, ndonjëherë të kombinuara me një qëndrim për disa ditë në një vend të panjohur. Më vonë në karrierën e sportistit, ka ndryshime më të mëdha për t’u marrë parasysh dhe për t’u përgatitur. Ekzistojnë tre kushte mjedisore me të cilat një sportist duhet të mësojë se si të përshtatet. Këto janë lartësia, temperatura dhe ndryshimi i kohës.

Lartësia mbi nivelin e detit

Në lartësi, ka rezistencë të reduktuar të ajrit, gjë që sugjeron një avantazh në aktivitetet që përfshijnë shpejtësinë, dmth sprintet. Forca e gravitetit zvogëlohet, duke krijuar një avantazh në aktivitetet ku forca relative dhe maksimale është shumë ndikuese në rezultatin sportiv.

Disa nga efektet e menjëhershme të qëndrimit në lartësi janë rritje të frekuencës së frymëmarrjes, rritje të rrahjeve të zemrës, marrje mendsh, të vjellja, dhimbje koke, pagjumësi dhe ulje të VO 2 max . Për çdo 300 metra mbi 1000 metra, VO 2 max zvogëlohet me afërsisht 2.6%. Efekti total i këtyre rregullimeve është reduktimi i kapacitetit të punës.

Efektet afatgjata të qëndrimit të vazhdueshëm në lartësi përfshijnë rritjen e vëllimit të eritrociteve, rritjen e vëllimit dhe përqendrimit të hemoglobinës, rritjen e viskozitetit të gjakut, rritjen e kapilarizimit, vazhdimin e uljes së V02 2 max, uljen e tolerancës ndaj acidit laktik dhe uljen e vëllimit të goditjes.

Për stërvitjen afatshkurtër në lartësi , përfitimet e ndryshme që lidhen me të mund të kompensohen nga disavantazhe të tjera themelore, siç janë mjediset e dobëta, dieta e çuditshme, mjedisi i ndryshëm dhe malli për shtëpinë. Përfitimet duhet të peshohen kundrejt këtyre kufizimeve, plus ato të krijuara nga ndryshimi i orës dhe problemet në udhëtimin në vendin e stërvitjes.

Pas kthimit nga lartësia, performanca e stërvitjes në nivelin e detit arrin kulmin midis ditës së 19-të dhe 21-të dhe më pas përsëri ndërmjet 36 ditëve dhe 48 ditëve performanca përmirësohet.

Të dhënat e mbledhura nga një numër i madh sportistësh elitarë të qëndrueshmërisë nga një numër i madh sportesh kanë treguar se stërvitja në lartësitë midis 1.8 km dhe 3 km promovon përmirësimin e aktiviteteve të bazuara në qëndrueshmëri të bëra në nivelin e detit. Në këto lartësi, një sportisti mund t’i duhen deri në tre javë për t’u ambientuar.

Lartësia e madhe mund të rezultojë në një rënie të VO 2 max . Madhësia e kësaj rënie është përafërsisht. 5 deri në 7% për 1000 metra (Bernhard 1978) [1] . Për të kapërcyer këtë efekt u zhvillua një model “jeto lart, stërvitu poshtë” ku sportistët flinin në një lartësi prej 2500 metrash, por stërviteshin në nivelin e detit.

Rreziqet e stërvitjes në lartësi

Për shkak të presionit të reduktuar të oksigjenit në lartësi, sportistët nuk janë në gjendje të mbajnë stërvitje me intensitet të lartë dhe më pas, aftësia e tyre aerobike mund të ulet ngadalë. Ky reduktim i kapacitetit fizik mund të kompensojë çdo përshtatje pozitive fiziologjike nga ekspozimi në lartësi. Sportistët mund të bëhen ‘të mbistërvitur’ pasi është një gabim i zakonshëm të përshtatësh të njëjtën zonë stërvitore bazuar në rrahjet e zemrës ose kohët, kohën për të kryer një distancë të caktuar dhe përqendrimin e laktatit.

Ritmi i zemrës në pushim dhe gjatë ushtrimeve nënmaksimale do të rritet proporcionalisht me nivelin e lartësisë në krahasim me nivelin e detit. Me aklimatizim, rrahjet e zemrës në pushim dhe ato nënmaksimale do të ulen, por do të mbeten më të larta se vlerat e nivelit të detit. Në të kundërt, vërehet një ulje ose një ritëm i ngjashëm i zemrës gjatë ushtrimeve maksimale në kushte hipoksi. Stërvitja në lartësi do të rezultojë në nivele më të larta të përqendrimit të laktatit; në një intensitet specifik ushtrimesh, është vërejtur një dëmtim i performancës i shkaktuar nga lartësia prej rreth 3% në vrapimet 1500 m dhe rreth 8% në vrapimet 5000 dhe 10000 m krahasuar me nivelin e detit. Në mënyrë të ngjashme, janë regjistruar dëmtime prej 2-3% për 100m dhe 6-8% për not 400m ose më gjatë. Thënë kjo, standardet e stërvitjes në nivelin e detit të një sportisti nuk mund të jenë të njëjta me standartet e stërvitjes në lartësi.

Thatësia dhe hiperventilimi i shkaktuar nga lartësia shkakton një rritje të humbjes së ujit nëpërmjet frymëmarrjes (deri në 1900 ml/ditë për një burrë dhe 850 ml/për një grua). Gjithashtu, ndryshimet hormonale të shkaktuara nga lartësia dhe çlirimi i metabolitëve gjatë fazës së aklimatizimit mund të rrisë prodhimin e urinës deri në 500 ml/ditë. Është e rëndësishme që të pini lëngje të mjaftueshme ndërsa jeni në lartësi (deri në 5 litra në ditë) dhe të reduktoni përdorimin e pijeve me kafeinë, të cilat mund të veprojnë si një diuretik i butë.

Rikuperimi nga stërvitja është më i gjatë dhe duke qenë se gjumi gjithashtu mund të shqetësohet, një mënyrë e mirë për të shmangur mbistërvitjen është të bëni një sy gjumë pasdite. Ushqyerja është jetike pasi nivelet më të ulëta të oksigjenit do të thotë që kërkesa për karbohidrate është proporcionalisht më e lartë dhe një status i mirë hekuri është gjithashtu i dëshirueshëm për prodhimin e qelizave të kuqe të gjakut. Një dietë e pasur me lëndë ushqyese rekomandohet gjithashtu për të ndihmuar në përballimin e mundësisë së sëmundjeve dhe infeksioneve për shkak të shtypjes së sistemit imunitar në lartësi.

Simptoma të tilla si dhimbje koke, të vjella, marramendje, lodhje fizike dhe mendore, shqetësime të gjumit dhe çrregullime të tretjes mund të shfaqen gjithashtu në lartësi. Ata mund të kërkojnë reduktimin dhe modifikimin e trajnimit apo edhe ndërprerjen e plotë të trajnimit.

Rrezatimi ultravjolet është dukshëm më i lartë në lartësi dhe mund të shkaktojë djegie nga dielli ose verbëri nga bora. Sportistët duhet të mbrohen duke përdorur krem ​​dielli dhe syze dielli.

Përgatitja për garë

Sportistët më të mirë të qëndrueshmërisë përgatiten për kampionate të mëdha me stërvitje në lartësi. Këshilla e përgjithshme është:

• Planifikoni dy seanca trajnimi në lartësi
  – I pari në nëntë javë përpara konkursit dhe zgjat tre javë
  – E dyta zgjat dy javë dhe përfundon 3-4 ditë përpara konkursit
• Plotësoni dietën tuaj me vitaminë C dhe hekur

Tenda hipoksike

Pavarësisht nga lartësia, ajri që thithim përmban 20.9% oksigjen, 78% azot dhe 1% gazra gjurmë. Në lartësi, presioni atmosferik zvogëlohet, dhe ndërsa përmbajtja e oksigjenit në ajër mbetet e njëjtë, presioni dhe përqendrimi i tij zvogëlohen. Në një tendë hipoksi, presioni i ajrit nuk ndryshon, por përmbajtja e oksigjenit ndryshon përafërsisht 15% që do të thotë se oksigjeni është i ngjashëm me të qenurit në një lartësi prej 2500m. Duke përdorur një tendë hipoksi, një sportist mund të përfitojë nga benefitet që lidhen me stërvitjen në lartësi ndërsa është në shtëpi.

Temperatura

Aftësia për të kryer një stërvitje energjike për periudha të gjata është e kufizuar nga hipertermia (mbinxehja) dhe humbja e ujit dhe kripës gjatë djersitjes. Sportistët duhet të dinë rreziqet e ushtrimeve të forta në kushte të nxehta dhe të lagështa dhe duhet të jenë në gjendje të njohin simptomat e hershme paralajmëruese që i paraprijnë lëndimit nga nxehtësia.

Sistemi i qarkullimit të gjakut funksionon së pari për të dhënë lëndë ushqyese në indet e punës dhe për të hequr mbetjet, dhe së dyti për të rregulluar transferimin e nxehtësisë nga muskujt aktivë në sipërfaqen e trupit.

Është për shkak të kësaj kërkese të shtuar për rrjedhjen e gjakut që rregullimi i temperaturës së trupit dhe kapaciteti i qarkullimit të gjakut ndikohen ndjeshëm nga temperatura dhe lagështia e mjedisit. Kur performoni në kushte të ngrohta dhe të lagështa, qarkullimi nuk mund të furnizojë muskujt me lëndë ushqyese dhe të rregullojë temperaturën e trupit për ta kënaqur plotësisht trupin. Si rezultat, performanca e atletit dëmtohet dhe mbinxehja bëhet një problem serioz.

Nivelet e ulëta të dehidrimit mund të ndikojnë në performancë dhe është raportuar se një humbje prej 2% e peshës trupore (1 kg për një sportist 50 kg) mund të zvogëlojë performancën me 10 deri në 20% (120 sekonda 800 metra shkon në 132 deri në 144 sekonda).

Dy faktorë që ndikojnë në lodhjen e hershme dhe performancën e dëmtuar në të gjitha llojet e sporteve janë ulja e niveleve të karbohidrateve dhe lëngjeve. Sportistët duhet të konsiderojnë përdorimin e pijeve sportive për t’i zëvendësuar ato.

Goditja nga nxehtësia është një nga ndërlikimet e pakta potencialisht vdekjeprurëse të sportit te një individ i shëndetshëm.

Koha

Kur udhëtojmë në drejtim lindor ose perëndimor, për çdo 15 gradë gjatësi gjeografike ndodh një ndryshim në kohë prej një ore. Efekti i përgjithshëm i këtij ndryshimi të kohës është shqetësim për ato funksione të trupit të cilat janë të lidhura me kohën, p.sh. gjumi, zgjimi, ngrënia, funksionet e zorrëve dhe fshikëzës. Trupi gradualisht do të përshtatet dhe një qëndrim minimal një ditor për një orë ndryshimi të orës konsiderohet si një domosdoshmëri. Udhëtimi ajror ndikon në trup p.sh çrregullime të tretjes, ënjtje të këmbëve dhe dehidrim.

Hulumtimi nga Youngstedt (1999) arriti në përfundimin se studimet që kishin vlerësuar performancën sportive kanë prodhuar rezultate të përziera dhe kërkohen kërkime të mëtejshme për të përcaktuar nëse performanca sportive ndikohet nga udhëtimi ajror.

Referenca:
…

PARANDALIMI I LËNDIMIT

Në kohën që po jetojmë, sportet me përfaqësim Olimpik janë shtuar në numër si dhe të shumtë janë ata që e kanë bërë pjesë të jetës lëvizjen sportive dhe sportin e moshave. Njerëzit që merren me sport dhe aktivitet sportiv janë shtuar dhe shtohen vazhdimisht. Ky është kuptimi më i mirë për ta gëzuar jetën dhe për të luftuar kundër sëmundjeve e veseve të këqija. Ka ndryshuar stili i dikurshëm i jetës por në të njëjtën kohë janë shtuar edhe dëmtimet të cilat vinë nga momentet e vështira që lojrat dhe vrapimet i sjellin, mos njohja e problemeve në përgjithësi të sportit dhe jetës aktive, mos respektimi i disa rregullave. Të gjithë të lënduarit kërkojnë ndihmë mjeksore të kualifikuar, aparatura të sofistikuara, harzhime monetare por parandalimi i traumave lehtëson çdo individ të mos ndërpresë aktivitetin dhe të mos pësojë lëndime të përsëritura. Mjeksia sportive është vënë në shërbim të sportistëve dhe individëve aktiv si një specialitet i veçantë ekzistent për traumat sportive, stërvitshmërinë, të ushqyerin dhe përcaktimin e aftësive fizike individuale.

Vizita mjeksore e çdo individi që merret me aktivitet fizik është një nga metodat e parandalimit të traumave sportive. Në këtë vizitë shikohet gjendja e përgjithshme, lëvishmëria e kyçeve, gjendja e muskulaturës etj. Një person i sëmurë traumatizohet më shpejt se një tjetër i shëndoshë. Në këtë vizitë jepen këshilla për veshjen dhe këpucët që duhet te mbahen gjatë aktivitetit sportiv (këpucë vrapimi dhe këpucë për terene të forta plastike), rregjimi i ujit, të ushqyerit. Traumatizohet më shpesh ai sportist që nuk zbaton rregullin e marrjes së ujit të paktën çdo 20 minuta, madje te fëmijët edhe më përpara çdo 15 minuta. Vizita mjeksore shoqërohet edhe me analiza të tjera nëse janë të nevojshme.

Parandalimi i traumave te fëmijët dhe të rinjtë. Çdo fëmijë përfaqëson individin me të gjitha mundësitë për të mos u dëmtuar. Indet e tij janë elastike, hapen dhe ngushtohen mjaft mirë, ligamentet po ashtu si dhe tendinat. Më shpesh fëmijët futen në rrezikun e traumës nga prindërit dhe të afërmit të cilët kërkojnë zhvillimin e tyre dhe arritjen në sport në mënyrë të menjëhershme. Përvojat tona kanë treguar se një fëmijë që stërvitet jashtë parimeve themelore të stërvitjes është i rrezikuar të dëmtohet. Kemi konstatuar dëmtime që nuk mund të imagjinohen për moshën fëminore dhe rinore si fraktura të stresit (plasaritje frakturë nga stresimi), zgjatje dhe këputje të ligamenteve të gjurit, sëmundje të Osgood Schatterit – një fryrje e dhimshme poshtë gjurit. Fëmija është me një ndërgjegje të pastër, i bindur, i qeshur por edhe i duruar para trajnerit. Kjo është e ngjashme me respektin e mësueses së parë. Nga pasioni për sportin ai duron të vazhdojë stërvitjen edhe i lënduar. Kjo duhet të jetë para syve të çdo trajneri që merret me moshën.

Ç’janë dhimbjet e vogla që bëhen shpejt të mëdha dhe shumë të mëdha. JO rrallë te fëmijët, të rinjtë dhe të rriturit shfaqen dhimbje në një pjesë të trupit që ka lidhje me kyçet dhe muskujt, me tendinet dhe ligamentet. Dhimbja si gjithmonë në fillim është e lehtë, përcaktohet me gisht dhe ndodhet në një zonë të izoluar. Me kalimin e kohës këto dhimbje fillojnë të përhapen dhe marrin nje karakter jo më te bezdishëm por pengues. Nëse do të vazhdojmë të stërvitemi kjo plagë e vogël që mund të kërkonte vetëm akull dhe 2 ditë pushim kthehet në një traumë të vërtetë. Kjo gjendje pakujdesie e ndalon për shumë ditë sportistin fëmijë ose i ri të marrë pjesë në seancat stërvitore. Duhet të dimë që dhimbja ka të bëjë edhe me anën emocionale, përvojën dhe kulturën e sportistit.

Stërvitja duhet të respektoë moshën dhe individualitetin e sportistit. Në stërvitje shkohet si një ushtar në rrjeshtim. Je tamam si në ndeshje. Këpucë të rregullta, veshje, palestringa, kaviljere, fasho llastiku ose teping nese ke probleme. Vjen i ushqyer të paktën 3 orë me parë. Dëmtimet në sport sigurisht janë të lidhura me ngarkesën sportive si i vetmi faktor që rrezikon sportistin kur ajo jepet pa masën e duhur. Në shumicen e rasteve nuk ka të bëjë vetëm me dhënien më shumë të ngarkesës sportive por edhe me trajnerin i cili në rrethana të caktuara kërkon të rrisë gjendjen e secilit me ngarkesa më të vështira. Për të parandaluar traumat e stërvitjes duhet të kemi parasysh kohën, kushtet atmosferike, veshjet sportive, këpucët dhe rregjimin e ujit.

Nëse do ti japim çdo njeriu sasinë e duhur të ushqimeve dhe të ushtrimeve fizike, as më shumë e as më pak kemi gjetur rrugën e sigurt dhe të shëndetshme të zhvillimit. (Hipokrati – babai i mjeksise botërore 460-370 p.e.s)

Sporti nuk është e s’mund të jetë epidemi traumash. Ai është i planifikuar dhe zbatohet në përputhje me aftësitë individuale. Nxehja sportive është një nga elementët bazë të parandalimit të traumave sportive. Në këtë rast muskujt janë më të lubrifikuara dhe rrëshqasin më mirë strukturat proteinike që bëjnë tkurrjen në kushte edhe të vështira. Gjithmonë themi se stërvitja fillon, vazhdon e mbyllet me stretching, një mënyrë parandaluese për traumat dhe efikasitet i plotë i lëvizjeve sportive. Këto që thamë më sipër nuk mund të shmangen gjatë stërvitjeve por kthehen në një edukatë. Organizmi duhet të ftohet gradualisht në mënyrë që të jemi të gatshëm e të parrezikuar për stervitjen e ardhshme. Sa më i disiplinuar dhe sa më i stërvitur sportisti aq me pak trauma do të ketë.

Akulli dhe uji industrialisht i pastër duhet të jenë spektator të stërvitjes. Akulli është parandaluesi më i përshtashëm kundër traumës sportive; kundër dhembjeve dhe hemorragjisë. Ja vlen nese goditesh edhe lehte, të ndalesh 2-3 minuta të vendosesh akull dhe të rifutesh në loje. Ky shembull i sprovuar nga skuadrat e niveli më të lartë ka treguar se është nje mjet i shkëlqyer. Uji në dukje duket sikur ka rëndësi vetëm për shëndetin por ka rëndësi edhe për traumën sportive. Trauma sportive bën ai kontigjent sportistësh që nuk është i lëngëzuar, i vaditur me ujë. Shkenca ka treguar se pavarësisht se nuk ke etje trupi ka nevojë të mbushet me 250 gram ujë që pihen me zor. Të gjithe ata që e kryejnë këtë rit janë më pak të traumatizuar.

Të pakësojmë hemorragjinë nga trauma. Për të parandaluar ecjen e një traume të vogel për të mos e bërë më të madhe duhet që vendi i dëmtuar të bandazhohet sa më shpejt që të jetë e mundur. Kjo mënyrë ndalon gjakderdhjen. Duhet të dimë që përpjekja e mëvonshme për të shëruar një traumë është thithja e gjakut që ka rënë në hapësirat muskulare ose tendinoze. Bandazhi është pak sa i shtrënguar nëse lojtari do të vazhdojë të luajë dhe nëse mjeku e pezullon atë, ai ulet në pankinë, bandazhohet më fort dhe këmbën e mban më lart.

Gjuri me ujë. Të gjitha lëvizjet që bëjnë kyçet tona kanë të bëjnë me një orjentim nervor që është edhe brenda tyre ashtu si edhe muskujt. Të gjitha ndryshimet e lëvizjes shoqërohen me informacione që automatizohen në palcën e kurrizit ose llogjikosen për veprime të ardhshme nga truri. Nëse gjuri ka edhe pak ujë ai nuk jep informacione dhe nuk merr komanda. Atij i është hequr fisha e lëvizjes së duhur. Një gju i tillë është në rrezik të traumatizohet, të këpusë ligamentet e kryqëzuara të gjurit ta invalidizojë sportistin për 6 muaj minimumi. Vetëm pak ditë trajtim dhe pushim gjendja e sportistit vjen në formë dhe ai i parrezikuar përdoret në ndeshjet në vijim.

Dëmtimet, sëmundjet. Ruajtja e stërvitshmërisë. Sportistët fëmijë të apasionuar ose sportistë të nivelit pasi kalojnë një traumë ose sëmundje brenda javës janë të gatshëm për lojë me fjalë por jo me vepra. Nëse kalohen 2-3 javë pa stervitje, stërvitshmëria është ulur gati e gjitha dhe sportistit i duhen 5 javë të arrijë nivelin e parë. Kjo tani mund të konsiderohet një shifër e vjetër me përpjekjet që bën sportisti edhe kur është i sëmurë ose i traumatizuar të punojë edhe në shtepi ose palestër nën drejtimin e instruktorëve. Këtu punohet me plan të aprovuar. Fitohen muskujt e atrofizuar me ushtrime rezistence dhe izometrike. Duhet të dimë mirë se një sportist i stërvitur mirë është me pak vulnerabël nga traumat sportive. Pas një dëmtimi fillohet ngadalë dhe ti nuk je ai qe ishte 2 javë të shkuara pa stërvitje. Përdorimi i këmbës së shëndoshë me ushtrime të ndryshme i jep jetë edhe këmbës së sëmurë. Kjo quhet përfitim i kryqëzuar nga që nervat tonë kryqezohen. Dihet se kur hemoragjia cerebrale ndodh në të majtë njeriu paralizohet djathtas.

Lodhja fiziko-emocionale bëhet shkak i traumës sportive. Kjo lodhje jep ulje të teknikës dhe rrezikun e një traume sportive. Trajneri me aftësine e vet gjithmonë largon nga loja të lodhurin, jo se ai e humbi garën por se ai u konsumua heroikisht me garën. Kjo duhet të ndodhë edhe në stërvitje. Te fëmijët është një sjellje tjetër duke qënë ata duan gjithmonë të luajë. Një nga pedagogët e mëdhejnë shqiptarë tregonte në kujtimet e veta se fëmijëve jepi lojë pastaj merrja, jepja përseri merrja dhe mbylle me lojë gare kush fitoi. Këto ndalesa e shpërndajnë ngarkesën dhe bëjnë një parandalim të traumës sportive.

Aftësia ripërtëritëse individuale. Njohja e kësaj aftësie është një nga mënyrat më të arsyeshme të parandalimit të traumave sportive. Pas ngarkesave maksimale kërkohet një ripërtëritje biologjike me fiziollogjinë e çlodhjes. Garat kanë komponentët e rrezikshmërisë së traumave sportive prandaj pas tyre duhet të pushojme për të rimarrë veten. Në këto raste ka shumë rëndësi ti japim prioritet 2-8 orët e para pas çdo ngarkese. Kështu mbushen rezervat e konsumuara energjitike, marrja e lëngjeve të sheqerosura 2.5%, sauna, autogen trajningu etj. Edhe gjatë ndeshjes ose stërvitjes krijohen kushte të një pauze që do ta quaja aktive. Nuk je në vrap por në lëvizje mbikqyrëse për të rimarrë topin ose për t’u bërë gati për një veprim sipas specifikës së sportit. Mosha duhet të respektohet si faktor anti- traumë. Mbi 25 vjeç duhet pushim pak më i madh që shtohet me kalimin e moshës.

Mjetet mbrojtëse të sportisteve. Në shumicën e rasteve ne jemi njohur me palestringat e futbollistit, kaviljeret, fashollastikat teping, kofshoret, zamka e mirë për kërcyesit me shkop etj., gjunjëzat e volejbollistit, ciklistit, dorëzat e ciklistit, kokoret, gojzat e boksierit, gojzat e peshëngritësve, këpucët e ndryshme sipas profilit sportiv, çorapet, veshjet e skiatoreve etj. Të gjitha këto mjete mbrojtëse janë parandalues të traumës sportive.

Syndromi over use. Me kalimin e kohës një pikë uji që rrjedh nga një cezmë që nuk mbyllet plotësisht shpon cimenton, kështu është edhe trauma që durohet për një farë kohe shpon e hap plagë në indet e buta ose kockë Kjo quhet over use syndrome që do të thotë trauma që lind nga mbi përdorimi. Stërvitjet janë të standartizuara por edhe ato duhet të ndryshojnë. Të jenë më elastike në veprime dhe të ndryshojnë brenda programit. Për të gjithë ata amatorë të aktivitetit sportiv që vrapojnë duhet ta kuptojnë se sporti është si modat në verë: notojmë, luajmë në rërë; në vjeshtë vrapojmë si edhe në pranvere, në dimër ushtrohemi në natyrë dhe palestër, bëjmë lojra etj. Vetem ky lloj ndryshimi favorizon mungesën e traumave sportive.

Mbrojta e testikujve nga dëmtimi. Sporti ka edhe rreziqe qe lidhen me dëmtimet testikulare, carje të uretres, hematoma të medha etj. Testikujt janë të vetmit organe endokrine që rrinë jashtë trupit të veshura kudo me lekurën e trashë. Pavarësisht nga kjo, testikujt kanë edhe disa muskuj që nga veprimi quhen kremaster, si kremastarët që varim xhaketat. Këto muskuj janë shumë të ndjeshëm nga temperaturat. Në të ftohtë muskujt kremaster i ngrejnë testikuj për ti ngrohur, ndërsa në vape ato i lëshojnë. Sportet e kontaktit mbajnë suspensor të mënyrë që testet të mos traumatizohen por ato nuk duhet të jenë të shtrënguara për faktin se temperatura gjatë vrapimeve dhe lojrave shkon nga 38, 39 deri 40 gradë gjë që nuk u bën mirë testikujve. Pas aktivitetit një dush jo i ngrohtë, madje I freskët do të bënte shumë më mirë.

Këpucët e vrapimit:

Dora e çiklistit dhe sa duhet të jetë diametri i kapjes së raketës:

Dora e ciklistit mban fort një timon i cili është i veshur me sfungjer. Pavarësisht nga kjo nëse ciklisti nuk ndëron kapjen nga sipër e nga poshtë hera herës ai mund nga shtrëngimi të shtypë e të dëmtojë nervin median dhe humbet ndjeshmërinë në tre gishta e gjysëm, duke filluar nga i madhi dhe nervin ulnar i cili ul ndjeshmërinë e gishtit të vogël dhe pjesën që ka afër të gishtit të katërt.

Te futbollistët e vegjël veçanerisht në moshën 6-8 vjeç kur ndodh shpërthimi juvenile dhe 11-15 vjeç kur ndodh shpërthimi adoleshent nuk duhet të përdoret forcë goditëse e topit sepse i gjithë mekanizmi i punës së muskulit të shutit; katërkrerëshi i kofshës përpara bije në pikën e njomë të rritjes dhe bën një shkëputje të saj duke dhënë një sëmundje që nuk është shume e rrallë e quhet Osgoot- Schlatter, fryrja e kockës poshtë gjurit.

Referenca:
…

NDIHMA ERGOGJENIKE

Me metoda më të mira të testimit të drogës dhe mundësi të zbulimit dhe ndalimit nga sporti, sportistët dhe trajnerët po kërkojnë mënyra legjitime për të përmirësuar performancën dhe për të përshpejtuar rikuperimin. Mënyrat e ndryshme se si mund të përmirësohet performanca njihen si Ndihma Ergogjenike. Ndihmat ergogjenike mund të:

• ndikojnë drejtpërdrejt në kapacitetin fiziologjik të një sistemi të caktuar të trupit, duke përmirësuar kështu performancën
• heqin kufizimet psikologjike që ndikojnë në performancë
• rrisin shpejtësinë e rikuperimit nga stërvitjet dhe garat

Ndihmat ergogjenike ndahet në kategoritë e mëposhtme:

Ndihma mekanike

• Stërvitje në lartësi
• Stërvitje në ujë.
• Monitoruesit e rrahjeve të zemrës
• Kompjuterët – analizojnë VO 2 max, teknikën, rezultatet e testit etj.
• Videoregjistruesit – teknika e analizës
• Tërheqja dhe shtytja e gomave – zhvillon forcën
• Peshat – zhvillojnë forcën
• Tenda hipoksike – stërvitje në lartësi
• Shiritat e hundës
• Parashutat – zhvillojnë forcën
• Kordoni elastik (tërheqës)- zhvillon shpejtësinë
• Kordoni elastik (frenues) – zhvillojnë forcën
• Vrapimet në pistë në ngjitje (pjerrësi 3° deri në 5°)
• Vrapimet në pistë në zbritje (pjerrësi nga 5° deri në 10°)
• Pistat e vrapimit
• Jelekë me peshë (5% deri në 8% të peshës trupore) – zhvillojnë forcën
• Veshjet me kompresim – pak kërkime ekzistojnë mbi cilësitë ergogjene në lidhje me ushtrimet specifike sportive, me kërkime të disponueshme që tregojnë rezultate të ndryshme për një aktivitet që përfshin sforcime të mëdha të përsëritura
• Veshjet, atletet dhe pajisjet sportive
• Pajisjet për matjen e kohës (psh. Kronometër)

Ndihma farmakologjike

• Amfetamina
• Steroidët anabolik
• Kolina
• Karnitina
• Kromi
• Magnezi
• Suplementet proteinike
• Bikarbonati natriumit

Ndihma fiziologjike

• Akupunktura
• Stërvitjet në lartësi
• Fizioterapia
• Masazhi Sportiv
• Sauna
• Rrezet ultraviolet

Ndihmat ushqyese

• Lëngu i panxharit (Nitrat)
• Bikarbonati i sodes
• Karbohidratet
• Kafeina
• Kreatina
• Pijet Sportive

Ndihmat Psikologjike

• Përqëndrimi
• Hipnoza
• Imazhet
• Meditimi
• Muzika
• Psikologjia
• Relaksimi

Anti-Doping Agjencia

Botërore Anti-Doping (WADA) prodhon Kodin Botëror Anti-Doping, i cili rregullon të gjitha aspektet e praktikës antidoping. Kodi ofron pesë standarde ndërkombëtare:

• Duke testuar
• Duke mbrojtur privatësinë dhe informacionet personale
• Laboratorët
• Përjashtim për përdorim terapeutik
• Lista e Ndaluar

Lista e Ndaluar
Lista e Ndaluar publikohet më 1 Tetor dhe hyn në fuqi nga 1 Janari. Disa substanca janë të ndaluara vetëm në gara, të tjerat janë të ndaluara në çdo kohë dhe disa mund të ndalohen në sporte specifike.

Përgjegjësia
Sportisti është përgjegjës për çdo substancë të ndaluar që gjendet në trupin e tij/ saj.

Suplementet
Nuk ka asnjë garanci që një suplement, duke përfshirë pijet energjike, është 100% i lirë nga çdo element që bën pjesë tek substancat e ndaluara.

Shënime paralajmëruese

• Lista e WADA e substancave të ndaluara bazohet në klasat e dopingut dhe metodat e dopingut, jo të gjitha substancat që i përkasin klasës janë të listuara. Mos supozoni se për shkak se një substancë nuk është e listuar, ajo nuk është e ndaluar. Listat e substancave të ndaluara rishikohen periodikisht.
• Organizata të ndryshme sportive mund të ndalojnë barna të tjera. Këshillohet që të kontrolloni me organin përkatës drejtues. Oficerët mjekësorë duhet gjithashtu të lidhen ngushtë me organin e tyre drejtues në lidhje me klasat e duhura të ndaluara.
• Substancat e ndaluara nuk gjenden vetëm në ilaçet që mund të përshkruhen nga mjekët. Ato mund të gjenden në përgatitjet pa recetë. Një mjek i familjes ose një farmacist lokal mund të mos jetë plotësisht i vetëdijshëm për kufizimet e barnave. Kontrolloni gjithmonë medikamentet me oficerin mjekësor të organit drejtues ose Këshillin e Sporteve.
• Mos përdorni medikamente nga jashtë, përveç rasteve kur pastrohen me oficerin mjekësor të organit drejtues. Mos u mbështetni në emrat e markave të barnave të disponueshme jashtë shtetit. Një emër i duhur i markës në Mbretërinë e Bashkuar mund të përmbajë një substancë të ndaluar në versionin e tij jashtë shtetit.
• Disa të ashtuquajtura preparate ‘vitamine’ dhe suplemente ushqimore mund të përmbajnë substanca të ndaluara. Kujdes nga preparatet me vitamina që mund të blihen këtu ose jashtë shtetit. Nuk ka asnjë kërkesë ligjore që prodhuesit të listojnë të gjitha përmbajtjet e suplementeve ushqimore. Prandaj, është e vështirë të përcaktohet nëse ato do të bien ndesh me rregulloret e dopingut pasi të gjithë përbërësit mund të mos tregohen dhe në të vërtetë mund të ndryshojnë nga grupi në grup.